Stel je ziet een ruzie op straat, wat doe je dan: doorlopen of ingrijpen? Het merendeel doet dat laatste én dat ingrijpen is effectief, blijkt uit nieuw onderzoek. Bij 6 van de 10 keer leidt het tot het stoppen van het geweld. Toch is het advies van de politie: doe het niet.
Maandenlang was het kijken van filmpjes over straatruzies dagelijkse kost voor Peter Ejbye-Ernst. Deze week promoveert de socioloog, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, op straatruzies.
"Uit eerder onderzoek wisten we al dat omstanders bij 9 van de 10 conflicten ingrijpen. Maar ik wilde in dit onderzoek weten of het ook werkt. Simpel gezegd: zorg je hiermee voor de-escalatie van het conflict?"
Wat blijkt? "In meer dan de helft van de gevallen (6 van de 10) leidt ingrijpen door vreemden dat het geweld stopt." Ejbye-Ernst observeerde daarvoor tientallen gevechten op straat. Beeld voor beeld, seconde voor seconde. "Ik zag vooral veel moedige omstanders."
Ingrijpen kan dus het verschil maken. Toch is de politie geen voorstander. "Het is het veiligst om bij ruzies 112 te bellen", zegt politiewoordvoerder Mireille Beentje. "Voordat je ingrijpt in een conflict moet je je eigen veiligheidsrisico's inschatten. Maar dat lukt natuurlijk niet altijd. De tijd is kort, het gaat allemaal vaak heel snel. Daarom is het het veiligst om 112 te bellen."
En, als je dan al ingrijpt, zorg dat je niet alleen staat.
Overlijden
Onderzoeker Ejbye-Ernst erkent dat ingrijpen moed vereist. "En natuurlijk werkt het niet in alle gevallen." De socioloog benadrukt dat er ook voorbeelden zijn waarbij juist degene die de ruzie probeert te sussen, het mikpunt werd van geweld. "En daarbij zwaargewond raakte of zelfs erger."
Een voorbeeld is de tragische dood van Joes Kloppenburg uit Badhoevedorp. Hij kwam in 1996 om het leven nadat hij een vechtpartij wilde sussen in het centrum van Amsterdam waarbij een student en jonge vader in elkaar werden geslagen door dronken mannen. Kloppenburg werd zelf in elkaar getrapt en overleed in het ziekenhuis. Hij werd 26 jaar.
Als je wel ingrijpt; hoe doe je het dan goed? De onderzoeker kwam na zijn studie uiteindelijk tot 'de ideale interventie.'
Die bestaat uit drie fases, zegt Ejbye-Ernst. "Het eerste wat je kan doen, is je afkeuring uiten. Dat kan door te roepen 'stop hiermee!'. Of door je lichaam te gebruiken en afkeurende bewegingen te maken met je handen. Soms is het al genoeg om een einde te maken aan het conflict en je roept hiermee ook aandacht van andere omstanders."
Kalmeren
Werkt dat niet, dan volgt stap twee. Fysiek ingrijpen. "Bijvoorbeeld door de mensen uit elkaar te halen en er tussen te stappen. Dat werkt zeker in de helft van de gevallen. Is het gelukt om ze van elkaar te scheiden, dan volgt de laatste stap: kalmeren. Vaak blijven betrokkenen heel boos en is het slim om hun aandacht weg te leiden en te kalmeren."
Dat kan door ze bijvoorbeeld vast te pakken of een knuffel te geven. "Of bied een sigaret aan en verander van onderwerp. Loop weg van de plek waar het gebeurde."
Dappere mensen
Ejbye-Ernst deed nog meer opmerkelijke ontdekkingen. Ingrijpen door een bekende is riskanter dan door een vreemde. Omdat de bekende meer partij kiest wat de ruziemaker in het verkeerde keelgat kan schieten. "En we weten dat tweederde van de ruziemakers man is, en eenderde dus vrouw." Bij straatruzies tussen vrouwen wordt overigens vaak wat lacheriger gedaan. "We nemen die ruzies minder snel serieus."
De reden waarom het uit de klauwen loopt? Die zijn heel divers, zegt Ejbye-Ernst. Frustratie is vaak een belangrijke factor. Drank en drugs komen met regelmaat voor. "Maar we zien ook dat empathie werkt. Ik zag in mijn onderzoek heel veel dappere mensen."
