Frietboeren willen het niet, maar het moet: de friet wordt de komende tijd duurder. Dat komt door torenhoge energierekeningen en zonnebloemolie die steeds schaarser wordt. "Het is het moeilijkste wat er is, want dit betekent dat straks niet iedereen meer een frietje kan betalen. Maar we kunnen niet anders."
Dat zegt Wilco van Seccelen, eigenaar van cafetaria 't Hout in Helmond. Hij bakt al jaren friet, maar nooit eerder waren de financiële zorgen zo groot. Zeker nadat hij gisteren zijn nieuwe energierekening op de mat heeft gekregen. "Vorig jaar was ik in deze tijd zo'n 1200 euro per maand kwijt. Gisteren kreeg ik een rekening van ruim 4000 euro. Dat is niet te doen."
Het heeft natuurlijk alles te maken met de oorlog in Oekraïne. De gasprijs is sinds de Russische inval geëxplodeerd. Europa is voor ongeveer 40 procent van de aardgasbehoefte afhankelijk van Rusland, maar vanwege de harde westerse sancties tegen Rusland is er de vrees dat de gasleveringen ontregeld kunnen raken. Mede daarom stijgt de prijs. Zo kostte begin december een megawattuur nog zo'n 50 euro, vorige week steeg het naar meer dan 335 euro per megawattuur: een record.
Frituren op gas
De meeste frituren werken op gas, zo ook die van Van Seccelen. Hij snijdt zijn aardappelen zelf, en moet de friet daarom - naast het afbakken - ook zelf voorbakken: extra kosten dus. En omdat hij met zijn cafetaria een variabel energiecontract heeft, voelt hij de stijging nu extra hard.
Maar de frietbakker in Helmond is niet de enige, zegt Frans van Rooij, directeur van brancheorganisatie ProFri. "We krijgen van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat berichten van bezorgde ondernemers. Die het echt niet meer zien zitten."
'Net bezig met likken van wonden'
Tot voor kort waren zij juist blij omdat de coronacrisis achter de rug leek, vertelt Van Rooij. "In die tijd hebben ze veel schulden opgebouwd. Iedereen was net begonnen met het likken van de wonden, met moed verzamelen om weer door te gaan, tot de oorlog uitbrak. We krijgen geluiden dat sommige ondernemers nu gedwongen worden om te stoppen door de enorme financiële problemen en we verwachten dat sowieso de helft van de eigenaren in ieder geval in de problemen gaat komen."
Die problemen hebben niet alleen met de energieprijzen te maken. Ook de plastic friet- en snackbakjes worden steeds duurder en personeel is sinds de coronacrisis bijna niet meer te krijgen. En dan komt daar sinds kort nog een nieuwe zorg bij: over vier tot zes weken zijn de voorraden zonnebloemolie - waarin veel friet gebakken wordt - in Nederland op. Twee derde van de zonnebloemolie die hier in de winkels ligt, komt uit Oekraïne en wordt dus vrijwel niet meer geleverd.
Van Rooij: "Daar ontstaat weer een nieuw probleem. Natuurlijk zijn er alternatieven oliën waarin gebakken kan worden, daar wordt nu hard naar gezocht. Maar ook die zullen schaars worden, hebben een andere smaak en zijn bij voorbaat duurder."
Al met al zullen de prijzen in de friettent op zeer korte termijn stijgen. "Vorig jaar kostte een gemiddelde frietmaaltijd voor een gezin nog zo'n vijftien euro. Nu zitten we al op twintig euro en het zal mij niet verbazen dat dat binnenkort op 25 euro ligt."
'Vechten voor onze zaak'
Dat beaamt frietbakker Van Seccelen: "Een frietje kost bij mij 2,50 euro. Binnenkort zal dat 3 euro zijn. Dat vind ik echt heel moeilijk, en daar zit ik ook mee. Je raakt daar namelijk mensen mee, mensen die het soms niet al te breed hebben. Maar mijn vrouw zegt ook: 'Schat, het is nou eenmaal zo. Je kunt niet anders.' En daar heeft ze gelijk in. Wij moeten vechten voor onze zaak, zorgen dat we ook deze crisis doorkomen. Al moet ik zeggen dat ik dat nu extra spannend vind. Normaal zie je licht aan het einde van een tunnel, maar met deze oorlog zie ik dat licht even niet meer."
Ook pasta, brood, groente en vlees duurder
Al voor de Russische inval waren de voedselprijzen wereldwijd hoog. In februari werd voedsel 4,6 procent duurder in Nederland, blijkt uit de Europese inflatiecijfers. Dat kwam door een samenloop van omstandigheden: de hoge prijzen voor energie, graan, zuivel, plantaardige oliën en veevoer. Daarnaast werden de coronamaatregelen opgeheven, met extra vraag als gevolg.
De Russische inval in Oekraïne op 24 februari verergerde de situatie alleen maar. "Een ton tarwe kost op dit moment 360 euro, een stijging van 26 procent ten opzichte van de dag voor de invasie", vertelde Vito Martielli, senior analist graan en oliezaden bij Rabobank, eerder al aan RTL Nieuws. "Een extreme stijging en een buitengewoon hoge prijs."
De reden: Oekraïne en Rusland zijn twee van de grootste exporteurs ter wereld, samen goed voor dertig procent van de wereldwijde graanexport. Dat de prijzen zo hoog zijn, komt onder meer omdat veel export via de Zwarte Zee gaat, waar de Oekraïense havens nu zijn geblokkeerd.
