Nederland begint samen met Australië aan een nieuwe juridische procedure tegen Rusland vanwege de rol van dit land bij de MH17-ramp. Het gaat om een procedure bij ICAO, de internationale burgerluchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties.
Het kabinet ziet het in gang zetten van de procedure als 'een belangrijke stap', staat in een brief aan de Kamer.
"Het kabinet blijft alles op alles zetten om Rusland ter verantwoording te roepen voor het neerhalen van vlucht MH17 en de instandhouding van de internationale rechtsorde", zegt minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken.
"Daar hebben de nabestaanden recht op. De dood van 298 burgers, onder wie 196 Nederlanders, kan en mag niet zonder consequenties blijven. De huidige gebeurtenissen in Oekraïne onderstrepen het cruciale belang hiervan", zegt Hoekstra.
Oorlog in Oekraïne
Volgens experts is deze procedure de eerste stap naar een aanklacht bij het Internationaal Gerechtshof. De stap van Nederland komt op een moment dat Rusland een grootschalige oorlog in Oekraïne is begonnen.
"Deze stap van Nederland is al lange tijd in voorbereiding", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Al sinds eind 2020, na het stuklopen van gesprekken met Rusland, ligt deze optie nadrukkelijk op tafel. Maar de Oekraïne-oorlog van de laatste weken heeft wel één ding duidelijk gemaakt: als er nog iemand in Den Haag een sprankje hoop had op toenadering vanuit het Kremlin... Dat was al vrijwel kansloos - en nu helemaal."
Jarenlange pogingen
Nederland zet de stap samen met Australië. Er vielen ook veel Australische slachtoffers en het land heeft eerder opgetrokken met Nederland om Rusland aansprakelijk te stellen. Al een aantal jaren probeert Nederland te zorgen dat Rusland als land aansprakelijkheid erkent en bijvoorbeeld een schadevergoeding uitkeert.
Na de ramp in 2014 is een strafrechtelijk onderzoek opgestart, met inmiddels een rechtszaak tegen vier individuele verdachten. In 2018 zeiden Nederland én Australië officieel: het land Rusland is aansprakelijk. Er zijn gesprekken gevoerd, maar die zijn gestopt in oktober 2020 nadat Nederland zich had aangesloten bij een rechtszaak van nabestaanden tegen Rusland bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Sindsdien hebben betrokken ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie & Veiligheid verschillende vervolgstappen bekeken.
Politiek commentator Frits Wester over het opstarten van de procedure:
"Rusland trekt zich eigenlijk van al die juridische procedures bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en van al die civiele procedures niets aan. Het werkt eigenlijk nergens aan mee. Nederland en Australië willen toch alle juridische wegen bewandelen die openstaan om Rusland schuld te laten erkennen en mogelijk ook een schadevergoeding te laten uitkeren. Vandaar deze procedure bij het ICAO."
"Maar je moet wel een heel grote optimist zijn om te geloven dat deze actie iets gaat opleveren. Kijk nu naar de gebeurtenissen in Oekraïne, Rusland lapt alle internationale verdragen aan zijn laars, zoals bijvoorbeeld het gebruik van bepaalde wapens. Maar toch zegt Nederland, samen met Australië, alles op alles te willen zetten om te kijken of er toch nog iets aan te doen is. Deze stap bij de internationale burgerluchtvaartorganisatie opent mogelijk de weg voor een nieuwe aanklacht bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, dat de geschillen tussen staten moet beslechten. Er is weer een sprankje hoop, maar of dat gaat lukken, ik betwijfel het."
Bekijk ook - Moeder van MH17-slachtoffer Astrid: 'Had dit verhaal nooit willen vertellen'
Verdrag van Chicago
Met het neerhalen van vlucht MH17 heeft Rusland het Verdrag van Chicago geschonden. In dat verdrag uit 1944 is vastgelegd dat landen verplicht zijn om te zorgen dat burgerluchtvaart veilig verloopt. In artikel 3bis van het Verdrag van Chicago staat dat 'elke staat moet afzien van het gebruik van wapens tegen burgerluchtvaartuigen' en 'dat het leven van personen aan boord' niet in gevaar gebracht mag worden.
Als de ICAO oordeelt dat Rusland in gebreke is gebleven, dan zet dat meer druk op Moskou om toch weer in gesprek te gaan over aansprakelijkheid of als basis voor een volgende rechtszaak. Door het nu aan de VN-organisatie voor te leggen, kan Nederland vervolgens naar het Internationaal Gerechtshof stappen en daar een procedure beginnen tegen Rusland.
