De oorlog in Oekraïne heeft een grote impact op kinderen. Ook hier in Nederland kampen kinderen met angst, onzekerheid en slaapproblemen door het conflict. Dagelijks bellen en chatten tientallen kinderen met De Kindertelefoon met vragen over de oorlog. "Ze hebben het idee dat het nu steeds dichterbij komt."
Dat vertelt Mariëlla Melissen (51) uit Arnhem. Ze begeleidt al ruim 25 jaar de vrijwilligers bij De Kindertelefoon. "Een oorlog die voor kinderen zo dichtbij voelt, hebben we in jaren niet gehad. Dus dit is wel een bijzondere situatie."
Dat merkt ze ook aan de aard en inhoud van de gesprekken die zij en haar collega's de laatste weken voeren bij De Kindertelefoon en Alles Oké?, de 'supportlijn' voor jongvolwassenen. "We merken nu echt dat er behoorlijk wat kinderen en jongvolwassenen ongerust zijn."
Angst en slaapgebrek
Hoe zo'n telefoon- of chatgesprek over de oorlog in Oekraïne dan gaat? "Sommige kinderen beginnen er meteen zelf over. Dan vertellen ze dat ze bang zijn voor de oorlog en zich zorgen maken. Anderen vertellen dat ze slecht slapen, in de war zijn of angstig. En als we dan doorvragen, blijkt dat ze zich zorgen maken om de oorlog."
Samen wordt dan gekeken naar de behoefte van het kind, zegt Melissen. "Soms bellen ze voor meer informatie, dan proberen we uit te leggen wat de situatie is en helpen we ze met het vinden van goede informatie."
Oekraïense moeder stuurt uit wanhoop zoontje alleen naar de grens
Heftige beelden
Maar in de meeste gevallen bellen de kinderen en jongeren omdat ze bang zijn. "Angstgevoelens spelen op dit moment het meest. Als een kind dat vertelt, gaan we kijken hoe hij of zij dat kan aanpakken. Bijvoorbeeld door te achterhalen waar de angst precies vandaan komt", vertelt Melissen.
"Laatst zei een kind: ik schrik telkens van de beelden die voorbijkomen. Dan zeggen we: bespreek met je ouders dat je niet altijd naar het journaal wilt kijken als dat te heftig is. Praat erover met je ouders, dan kunnen zij er ook rekening mee houden."
Deze vragen stellen kinderen het vaakst
De vragen die de kinderen en jongeren stellen, gaan vaak over angst of bezorgdheid, maar soms ook over hoe ze kunnen helpen. We kijken bij ieder gesprek naar de precieze behoefte van het kind en hoe we het kunnen helpen. Dit zijn drie veelgestelde vragen, en hoe de vrijwilligers van De Kindertelefoon daarop kunnen reageren:
1. Komt de oorlog ook naar Nederland of gaat er een kernbom vallen?
""Als die vraag gesteld wordt, leggen we eerlijk uit dat we dat ook niet weten. Maar we vertellen ook dat er wel op heel veel manieren geprobeerd wordt om het conflict op te lossen en te zorgen dat dit niet gebeurt. Ook vragen we dan: hoever denk je dat Oekraïne van Nederland is? Als we dan uitleggen dat het twee dagen rijden is, zeggen ze vaak: o ja, dat is wel ver. Je moet het dus niet bagatelliseren, maar wel relativeren."
2. Waarom doen mensen deze vreselijke dingen?
"Kinderen en jongeren zien gruwelijke beelden en horen vreselijke verhalen. Ze vragen zich af: waarom zou iemand dit een ander aandoen? Waarom zou iemand een oorlog beginnen? Dan proberen we een klein beetje uit te leggen hoe het conflict in elkaar zit. We vertellen dat er een meneer is die boos is op een land is en meer land wil, en dat land binnenvalt. En dat de mensen van dat land dat is binnengevallen, dat niet willen, en dus terugvechten. Dit uitleggen helpt in zoverre dat ze zich beter kunnen voorstellen wat er gebeurt en wat er aan de hand is."
3. Wat kan ik doen om te helpen?
"Ze vragen zich af hoe ze zelf kunnen helpen. Of ze vluchtelingen in huis kunnen nemen of dat ze spullen naar Oekraïne willen sturen. Vaak verwijzen we ze dan naar hun ouders, of naar de school, omdat daar meestal wel initiatieven zijn waar ze zelf ook aan kunnen bijdragen."
Niet liegen
Bij De Kindertelefoon proberen ze de kinderen en jongeren dan gerust te stellen. Voor zover dat kan. "Ook wij weten niet precies waar dit conflict naartoe gaat, hoe het afloopt. Daar moeten we eerlijk over zijn, want als je kinderen naar de mond praat, hebben ze dat uiteindelijk altijd door. We proberen ze gerust te stellen en kijken samen met het kind naar wat het nodig heeft om zich rustiger te voelen."
Volgens Melissen is het vooral belangrijk dat kinderen over hun zorgen en angsten blijven praten. "Praat erover met mensen bij wie je dat fijn vindt. Ouders, school, voetbaltrainer, of De Kindertelefoon. Het maakt niet uit met wie je praat, maar praat erover. Want praten helpt."
Ook mama is af en toe bang
Ook voor ouders heeft ze een tip. "Kijk goed naar wat de behoefte is van je kind. Wil het informatie of juist geruststelling? We zijn vaak geneigd dit voor een kind in te vullen, maar een kind weet het zelf het beste. Dus vraag aan je kind: waar kan ik je mee helpen?"
Ook voelen kinderen het goed aan als hun ouders zich zorgen maken, zegt Melissen. "Besef: wat doet deze oorlog met mij, en wat heeft dat voor effect op mijn kind? En als je zelf ook bang bent, is dat helemaal niet gek. Maar leg het dan uit, dat mama af en toe bang is. En dat dat niet erg is. Maak het bespreekbaar."
