Al jaren probeert Jason Bhugwandass (23) een revolutie te ontketenen in de Jeugdzorg. Als ervaringsdeskundige weet hij precies wat er mis gaat. Na jaren strijden, lijkt er eindelijk beweging te zitten in het logge systeem. "De eerste instellingen veranderen, anderen kunnen niet meer achterblijven."
Zijn grootste missie: zorgen dat de gesloten jeugdzorg stopt. Geen dwangregime meer, niet meer fixeren, geen dichte deuren 's nachts. "De gesloten jeugdzorg kun je vergelijken met een gevangeniscultuur: dichte deuren, isoleercellen en een vastgeroest, oud beleid", vertelt Jason. "Ik wil dat dit verdwijnt en dat er zorg met liefde en aandacht voor in de plaats komt."
Naar de isoleercel
Jarenlang was hij ervaringsdeskundige. In dertien maanden zat Jason in vijf gesloten instellingen. Hij heeft, of had inmiddels, heftige depressies, suïcidale gedachtes en deed aan zelfmutilatie. Allemaal veroorzaakt door jarenlang huiselijk geweld en misbruik door meerdere buurmannen.
Maar zijn ergste trauma's liep Jason op in de jeugdzorg. Om de haverklap werd hij naar de isoleercel gebracht. "Ik functioneerde ook niet, dat geef ik meteen toe. Maar als je al gek wordt in je hoofd, word je in je eentje in een isoleercel nóg gekker. Het had beter gewerkt als een begeleider rustig met me had gepraat."
Jeugdzorgrevolutie
We spraken Jason drie jaar geleden, in 2018, toen hij net zijn revolutie voor een betere Jeugdzorg begon. Hij zat vol plannen, wist wat er anders moest. "Maar terugkijkend was 2018 niet mijn beste jaar, zegt Jason. "Er speelde een rechtszaak tegen een van mijn misbruikers. Dat ontregelde me enorm."
Hij kreeg terugvallen, maar krabbelde ook weer op. Hij sprak bij jeugdzorginstellingen en kreeg een gesprek met minister Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. "Ik heb niet de illusie dat één gesprek met een minister wat teweeg brengt. Het hele stelsel moet opnieuw worden ingericht. Overwerkte jeugdhulpverleners werken in een systeem vol bureaucratie, weinig vertrouwen en met een minimaal budget."
Weinig prikkels
"Als je het systeem wil veranderen, moet er maatschappelijke druk komen", zegt Jason. Dat probeert hij nu door zich aan te sluiten bij de stichting Het Vergeten Kind. Samen bedenken ze acties om de gesloten jeugdzorg te veranderen.
Er is ook een documentaire over hem gemaakt waarin hij laat zien wat zijn trauma's met hem doen.
Weer naar school
Inmiddels gaat het een stuk beter met Jason. Hij is al bijna twee jaar soort van stabiel, heeft sinds twee maanden een eigen huis en hij studeert weer. "Ik ben heel lang niet naar school gegaan. Vanaf 5 vwo belandde ik in de Jeugdzorg en is het mij niet gelukt een opleiding te doen."
Het is volgens Jason moeilijk terug te komen in het schoolsysteem als je eruit bent gevallen. "Ik had ook geen idee waar ik moest beginnen. Tot tijdens een gastles op de hogeschool Rotterdam iemand vroeg: 'Wil je zelf niet studeren?'. "Natuurlijk wilde ik dat, maar het lukte me niet eens mijn middelbare schooldiploma te halen."
Studeren
Twee studenten en een docent nodigde Jason uit voor een lunch. "Zij hadden uitgezocht wat er voor nodig was om het 21+-examen te doen, een toelatingstest om zonder eindexamendiploma te studeren."
Nu is hij tweedejaars student psychologie. "De eerste keer dat ik met mijn broodtrommel naar school ging, was ik trots. Jarenlang had ik geen onderwijs gevolgd. Nu studeer ik aan de universiteit."
Iets wat hem door de lockdown heel goed af gaat. "Thuisonderwijs werkt voor mij het beste. Ik word gek van drukke klaslokalen, deuren die op slot kunnen of die alleen met een pasje open kunnen."
'Niet meer te verantwoorden'
Hij wil overigens geen psycholoog worden, maar met een universitaire studie houdt hij zijn opties voor de toekomst open. En leren is iets wat hij nu eenmaal goed kan. "Nu ik psychologie studeer, vraag ik me af wat mijn psychologen hebben gelezen. Als je de theorie kent, kun je toch niet verantwoorden wat we in Nederland met kinderen in de jeugdzorg doen?"
Hij refereert vooral aan de JeugdzorgPlus, de gesloten instelling als laatste redmiddel voor jongeren met complexe problemen. "Die kinderen hebben er vaak al een jarenlang instabiel jeugdzorgtraject op zitten en worden dan in een gesloten inrichting geplaatst. Er was geen hulpverlener in staat een andere vorm van hulp aan te bieden."
Tien diagnoses
Er gaan volgens Jason meerdere dingen mis. De zorg is gedecentraliseerd naar de gemeentes, er is geen landelijk beleid. Kinderen worden volgens hem te snel uit huis geplaatst en bouwen geen band op met een hulpverlener, want die wordt keer op keer gewisseld. Jason zag zelf zo'n 135 hulpverleners.
"Er is ook niet één centraal dossier. Elke instantie heeft zijn eigen dossier. Op mijn hoogtepunt had ik tien diagnoses, elke psycholoog plakte een ander label op me. Na die tiende kon ik de psychologen niet meer serieus nemen."
'Nooit goed behandeld'
Hij lacht er nu om, en er is nu ook een voordeel: al die diagnoses maken zijn studie makkelijk. "Ik kon alles uit de DSM wegstrepen (het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen, red), het waren mijn eigen stoornissen. Ik ken mijn diagnoses en welke eigenschappen daarbij horen. Ik had een 8,5 voor mijn tentamen. Haha."
De enige diagnose waar hij zelf achter staat, is PTSS. "Dat is op mijn 19e vastgesteld, toen ik een jaar uit de jeugdzorg was. Voor het eerst dacht ik: dit klopt."
Daarna kreeg hij voor het eerst van zijn leven traumatherapie, waaronder EMDR-therapie. "Het was eindelijk de juiste behandelvorm. Ik ben van mijn ergste nachtmerries en trauma's af. Jarenlang dacht ik dat ik niet behandelbaar was. Maar nu weet ik dat ik nooit goed behandeld ben. Ik werd gewoon opgesloten."
Beperkingen
Het is niet zo dat al zijn problemen ineens zijn opgelost. Het is een proces waar hij nog vol in zit. "Ik vergelijk het met een brandend huis. De brand is geblust. Maar nu pas kan ik kijken in wat voor staat mijn huis is. In wat voor staat ben ik? Wat is er stuk gegaan, wat is de schade? Nu kom ik er achter waar mijn beperkingen liggen en waar ik aan moet werken."
Zijn hoofd werkt anders, vertelt hij. Hij kent zijn beperkingen steeds beter en probeert nu duurzame oplossingen te bedenken om beter te functioneren. "Ik hoop dat de maatschappij mij daarbij kan helpen. Bijvoorbeeld het schoolsysteem; school is heel belangrijk voor mij. Maar ik raak snel overprikkeld in drukke collegezalen. Ik hoop dat ik na de lockdown thuisonderwijs kan blijven volgen."
Telkens opkrabbelen
Jason probeert, crasht, krabbelt op en probeert opnieuw. Dit keer gaat het hem lukken, daar is hij van overtuigd. "Er zijn veel mensen met me begaan. Hulpverleners, een paar vrienden en een bonusgezin op afstand. "Mijn ouders bel ik niet, te veel trauma's, maar mijn bonusouders en zusje spreek ik elke dag."
Zijn netwerk heeft hij helemaal opnieuw opgebouwd. "Vanaf je achttiende stopt de jeugdzorg. Dan sta je met je trauma's op straat en moet je het zelf oplossen. Ik was net een jaar opgesloten geweest, zonder telefoon. Mijn hele netwerk was weg."
Groot vangnet
Jason krijgt tranen in zijn ogen als hij vertelt over zijn vangnet. Hij is blij met zijn eigen woning en dat hij eindelijk weer naar school kan. "Het contrast tussen een paar jaar geleden en nu is zo groot. Er zijn veel mensen die me willen helpen. Die naar me omkijken en vragen wat ik nodig heb om goed te functioneren. Ik heb nu zoveel lieve, leuke en grappige mensen om me heen."
Even is het stil. Dan: "Ik ben ervan overtuigd dat als ik op mijn 16e traumatherapie had gehad, ik die hele gesloten jeugdzorg niet in had gehoeven. Hoe kan het dat gesloten jeugdzorg de eerste optie is? Waarom zag niemand dat mijn trauma's de oorzaak waren van mijn destructieve gedrag? Waarom werd ik keer op keer die isoleercel ingegooid?"
Kleinschalige woongroepen
Niet alleen Jason strijdt voor een andere aanpak in de jeugdzorg, er zijn talloze rapporten en brandbrieven naar de overheid gestuurd. Een paar gesloten instellingen zijn inmiddels gestopt met de isoleercellen.
Drie dagen geleden maakte De Koppeling in Amsterdam bekend volgend jaar hun gesloten instelling helemaal te sluiten. Er komen kleinschalige groepen in woonwijken, met zes jongeren en twee begeleiders. "Instellingen die willen veranderen, doen het en laten zien dat het kan", zegt Jason. "Er is geen enkele reden meer voor andere instellingen om niet te volgen."
