Steeds meer mensen met corona: wat zegt dat en wat zijn de gevolgen?

Op de dag dat er versoepelingen kwamen, 25 september, meldde het RIVM nog 1602 nieuwe coronabesmettingen, tegenover 2914 besmettingen vandaag. En ook het weekgemiddelde nam toe, van 1670 op 25 september tot 2547 vandaag. 

1. Wat zeggen de stijgende besmettingscijfers?

Het wordt steeds moeilijker om daar goede uitspraken over te doen, zegt arts-microbioloog Marc Bonten, die als OMT-lid het kabinet adviseert. "Want de vaccinatie is niet gelijkmatig verdeeld over het land en een grote groep laat zich niet testen of vaccineren."

De betrouwbaarste analyse, zegt hij, is kijken naar het aantal ziekenhuis- en ic-opnames. "Dat is tot nu toe redelijk stabiel." Vandaag liggen 512 coronapatiënten in het ziekenhuis, van wie 138 op de intensive care. Op 25 september lagen 470 mensen in het ziekenhuis, van wie 173 op de intensive care.

"We verwachten komende week wel een lichte toename op basis van het model dat ons tot nu toe zelden in de steek liet." Het gaat dan vooral om mensen die niet zijn gevaccineerd, zegt Bonten. "In de ziekenhuizen is 95 procent van de coronapatiënten niet gevaccineerd."

2. Hoe komt het dat de cijfers stijgen?

Bonten zei een maand geleden al tegen RTL Nieuws dat de 1,5-meter-maatregel één van de meest efficiënte onderdelen van het totale pakket aan maatregelen was. Het loslaten ervan zou volgens hem tot een toename van besmettingen gaan leiden.

Dat is wat we nu zien gebeuren, zegt hij. "Dat zorgt voor de grootste toename in besmettingen." Ook de andere maatregelen die sinds 25 september zijn versoepeld, zoals het verder openstellen van de horeca en de organisatie van evenementen, zorgen volgens hem voor de toename. Bovendien is er een seizoenseffect. "Maar ik denk dat dat tot nu toe niet heel groot is, omdat het weer goed was."

Gemelde positieve testen

Volgens het RIVM hebben de versoepelingen geleid tot meer contacten in de hele bevolking, en dus tot meer besmettingen. "Dat is een duidelijke oorzaak", zegt Susan van den Hof van het RIVM.

Wat niet helpt, zegt Bonten, is dat de vaccinatiegraad nauwelijks toeneemt. "Dat gaat heel langzaam." Volgens hem besmetten vooral ongevaccineerde mensen elkaar, en is de verspreiding van het coronavirus ook het hoogst in gebieden waar de vaccinatiegraad laag is. 

Overigens denkt hij niet dat de regionale uitbraken veel impact hebben op de totale besmettingscijfers. "In absolute zin is het een druppel op een hete plaat, want het gaat om kleine gemeenten."

3. Is de stijging ingecalculeerd door het RIVM, of gaat het harder dan verwacht?

Deze stijging werd wel verwacht, zegt Van den Hof. "We zien het over de hele linie, in alle leeftijdsgroepen en regio's. En vooral in regio's met gebieden met een lage vaccinatiegraad."

Ook volgens Bonten is 'absoluut rekening gehouden' met een toename van besmettingen na de versoepelingen. "Dit ligt in de lijn der verwachting. Ik denk ook wel dat er scenario's waren waarbij het aantal besmettingen harder steeg. Wat dat betreft valt het nu eigenlijk mee."

4. Heeft de stijging consequenties voor de versoepelingen?

Bonten vindt dat het kabinet terughoudend moet zijn met versoepelingen. "We zitten in een situatie van voor de pandemie als nachtclubs weer de hele nacht open mogen, mondkapjes in het openbaar vervoer worden afgeschaft en het coronatoegangsbewijs niet meer nodig is. Maar als we dat nu zouden afschaffen, is de kans op een nieuwe golf reëel."

Of er versoepeld wordt, is nu nog onduidelijk, zegt Susan van den Hof van het RIVM. "We moeten echt kijken naar hoe de epidemie gaat verlopen de komende tijd om te adviseren over versoepelingen in november. Het is nu te vroeg. We gaan er eind deze maand opnieuw naar kijken."

Op 1 november wordt een nieuwe afweging gemaakt over de coronamaatregelen, maakten demissionair premier Mark Rutte en demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge duidelijk in hun persconferentie van 14 september.

Bij de besluitvorming in november zal vooral gekeken worden naar de verwachtingen voor de weken die dan volgen. De Jonge verwacht dat het coronatoegangsbewijs nog wel even zal blijven, zei hij vandaag na afloop van overleg met andere ministers. Wel wordt gekeken naar de capaciteit van evenementen te verhogen en openingstijden van het nachtleven te verruimen.

5. Hoe gaat de winter eruitzien en krijgen we nog een golf?

"Ik verwacht niet nog een golf zoals in april van dit en vorig jaar", zegt Bonten. Maar hoe de winter er verder uit zal zien, noemt hij onzeker. "We weten niet in hoeverre mensen zich nog laten vaccineren, en dat is wel het belangrijkste om de pandemie te bestrijden."

Daarnaast weten we niet of de effectiviteit van vaccins gaat afnemen en wat dat betekent, legt Bonten uit. "En we weten niet wat versoepelingen op de lange termijn doen, hoe groot het seizoenseffect is en in hoeverre de griep een rol gaat spelen. Als je dat in ogenschouw neemt, is er kans dat een behoorlijk aantal mensen in het ziekenhuis liggen. Dan praten we over enkele honderden mensen op de intensive care."

Het aantal ziekenhuisopnames neemt naar verwachting toe in de winter, zegt Van den Hof. "Hoe snel dat gaat en hoe hoog de piek wordt, is lastig te voorspellen. De scenario's gaan uit van een forse toename in besmettingen, maar de vraag is of de toename in de ziekenhuizen ook zo fors zal zijn."