Drie binnenvaartschepen liggen op dit moment stil en staan onder toezicht omdat er hoge concentraties fosfine zijn aangetroffen, een gas dat dodelijk kan zijn. De opvarenden zijn aan een ramp ontsnapt. Het is niet de eerste keer dat het toxische gas voor gevaar zorgt. In 2019 kwamen twee schippers erdoor op de intensive care.
Binnenvaartschipper Daniël Boere is één van de getroffen schippers. Hij weet er over de telefoon inmiddels rustig over te vertellen, maar de schrik is er niet minder om geweest. Hij haalde afgelopen maandag een lading tarwe uit Polen op in een haven in Oss, die hij moest vervoeren naar een veevoerbedrijf in Utrecht.
Nu blijkt deze lading enorm giftig door een te hoge waarde rattengif.
Knoflookachtige geur
In Oss zou de lading nog gecontroleerd zijn op gaswaardes, maar was er niets aan de hand. "Ik vond wel dat het raar rook, een knoflookachtige geur", zegt schipper Daniël. "Maar wij kwamen er pas achter dat het foute boel was, toen iemand wilde gaan vegen in het ruim. Hij had een gasmeter om zijn nek, halverwege de trap begon die te piepen."
Een expert was vervolgens binnen drie kwartier ter plaatse en gaf meteen aan: deze waardes van fosfine zijn veel te hoog. Fosfine wordt gebruikt voor de bestrijding van ongedierte, zoals larven, insecten en ratten.
Je mag aan boord in Europa maximaal een waarde hebben van 0,2 'parts per million' (ppm). In Nederland wordt veiligheidslimiet gehanteerd van 0,1 ppm. Alle waardes boven de 0,5 ppm worden als gevaarlijk gezien. Op het schip van Daniël werd in het ruim, werd 140 ppm gemeten, 280 keer zo hoog als de grens van 0,5.
Kinderen aan boord
"Wij hebben echt heel veel geluk gehad dat het niet in het woongedeelte is gekomen", zegt Daniël. Op zijn schip, genaamd de Coby, werkt én woont hij. Omdat het nu vakantie is, waren ook zijn kinderen van 8 en 4 jaar aan boord.
In de woning was de fosfinewaarde niet hoger dan 0,5. Daniël: "Als regel hebben wij dat de kinderen altijd binnenblijven tijdens het laden, lossen, en het varen. Dat is nu ons geluk geweest." De schipper is met de schrik vrijgekomen, maar staat nu nog 'te trillen' op zijn benen.
Niet de eerste keer
De belangenvereniging voor schippers ASV maakt zich zorgen, want het is niet de eerste keer dat door dit bestrijdingsmiddel binnenvaartschippers in gevaar zijn gekomen. "In 2019 was dit ook al groot in het nieuws, toen is een echtpaar op de intensive care beland. Het wordt maar niet opgelost", zegt woordvoerder Sunniva Fluitsma.
De situatie is wel verbeterd, maar het ontbreekt volgens de branchevereniging nog aan één essentieel punt: "Als men weet dat er gif is gebruikt in een lading, dan moet ook binnen het schip gemeten worden op gevaarlijke gassen."
Daar weet binnenvaartschipper André de Waardt alles van. Hij was de schipper die samen met zijn vrouw Vanessa in 2019 opgenomen werd in het ziekenhuis, omdat zij door een veel te hoge fosfinewaarde onwel waren geworden.
"Wij hadden de vracht toen ingeladen op 3 december, rond een uur of acht", zegt schipper André. "In die nacht werden we ziek, rond drie uur was het overgeven, diarree, en een uur later kreeg mijn vrouw er ook last van. We dachten eerst nog: het zal de groentesaus wel zijn geweest bij de broccoli. Je denkt er helemaal niet over na dat het door die lading kan komen."
Hond met dezelfde klachten
Toen de klachten bleven, kwam uiteindelijk de ambulance. Het viel de ambulancebroeders op dat de hond van André en Vanessa dezelfde klachten had als het echtpaar. "Een mens kan geen ziekte overbrengen op een hond, dus toen wisten ze dat er iets fout was. De brandweer kwam langs voor metingen, maar kon niets vinden."
Niet veel later stortten de bloedwaardes van zijn vrouw in, en werden zij en André direct naar het ziekenhuis afgevoerd.
Na twee dagen werd duidelijk dat het om de giftige stof fosfine ging. Daar kwamen ze achter toen André het ziekenhuispersoneel in contact bracht met de haven waar de lading op het schip was gezet. André: "Het vervelende is, je kan fosfine niet meten in het bloed. Maar de symptomen bleken 100 procent te matchen met fosfine."
Twee weken in coma
“Mijn vrouw kreeg ook hartritmestoornissen. Die is toen overgebracht naar het UMC in Utrecht waar ze in een coma belandde", vertelt André. Dat duurde twee weken, daarna werd zijn vrouw bij kennis gebracht.
Het blijft een krankzinnig verhaal, zegt André. "Ik, onze families, kennissen en vrienden hebben echt in spanning gezeten of zij het ging halen. Het gekke is, die hond was na 24 uur weer de oude. Die loopt hier nu nog steeds vrolijk rond.”
'Systeem klopt niet'
Dat het nu weer bijna mis is gegaan, kan André niet begrijpen. "Het systeem klopt niet", zegt hij. "Dat er nu weer een incident is, is kwalijk. Leren we het dan niet? Het lijk wel alsof het wachten is tot er een dode valt."
Ook André is een voorstander van standaard metingen in het ruim van het schip, iets waar de branchevereniging ook voor pleit. "Door de metingen weten schippers of het veilig is wat ze vervoeren. Daarbij pleit ik ervoor dat we bij gegaste lading altijd een document krijgen. Daarin staat de informatie wat we moeten doen, bij bepaalde symptomen. Goede informatie is ontzettend belangrijk."
Het schip van Daniël ligt voorlopig aan de ketting. Hij mag pas weer varen met zijn schip als de fosfinewaardes zijn gedaald.
