Huisartsen in Nederland hebben tienduizenden tot honderdduizend AstraZeneca-vaccins over. Ze willen deze vaccins naar landen sturen die ze hard nodig hebben, maar zo makkelijk is dat nog niet. "Er zijn strenge regels voor." Het kan dus zijn dat de overgebleven vaccins moeten worden vernietigd.
De ongebruikte voorraad is ontstaan omdat niet iedereen van de 60- tot 64-plussers het AstraZeneca-vaccin kwam halen, of sommigen voor de tweede prik van een ander vaccin kozen.
In totaal heeft Nederland 11,7 miljoen doses AstraZeneca besteld. Daarvan zijn er naar schatting ruim 2,3 miljoen (2.317.544) gezet door huisartsen bij 60- tot 64-jarigen, zo laat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) weten. De schatting is dat elke huisartspraktijk in Nederland wel iets over heeft.
In vrieskisten
Daarnaast liggen ruim 800.000 doses op voorraad in vrieskisten in Oss, het grote distributiecentrum van waaruit alle vaccins gedistribueerd worden naar andere priklocaties.
Uit die voorraad uit Oss doneert Nederland 745.000 doses AstraZeneca aan het internationale Covax. Dat is een internationaal initiatief om de coronavaccins voor iedereen beschikbaar te maken. Een heel klein deel blijft in Oss achter voor het geval ze toch nog in Nederland nodig blijken te zijn.
Maar over de vaccins die in huisartspraktijken liggen te wachten, is nog geen besluit genomen. Huisarts Marco Blanker, die in een praktijk in Zwolle werkt, zag dit vier weken geleden al aankomen, toen praktijken klaar waren met prikken en de GGD's het volledig over gingen nemen. "Het RIVM zei toen dat er een plan kwam", zegt Blanker, "maar dat plan bleek vernietigen." Hij en aantal van zijn collega's vinden dat er een uitzondering gemaakt zou moeten worden voor deze voorraad. "Daar maken we ons hard voor."
Blanker en zijn collega's willen een veilige manier om de vaccins in te zamelen en ze naar landen te brengen waar ze nodig zijn. "Er is geen herverdeling nodig in Nederland. Er zijn landen die nog middenin de pandemie zitten. Maar zolang er geen toestemming is, kunnen we niet verder met ons plan. Ze zijn namelijk van de overheid, van VWS en die moet akkoord geven."
Strikte regels
Een vaccinmakelaar van het RIVM inventariseert nu wat er moet gebeuren met de overgebleven vaccins. "Makelaars zitten aan het einde van de rit", legt een woordvoerder van het RIVM uit. "Er zijn bepaalde regels waar zij zich aan moeten houden." De vrees bestaat dat de vaccins niet meer van goede kwaliteit zijn, omdat ze bijvoorbeeld zijn opengemaakt en zijn vervoerd. "Wat we vooral niet willen, is dat mensen in andere landen een product krijgen dat niet effectief is. Er wordt nu beoordeeld of de vaccins die over zijn, aan die regels voldoet."
Zo moeten de middelen in een niet-aangebroken verpakking zitten. Bij vaccins die bij huisartsen zijn geweest, is dat niet altijd meer het geval. Daarnaast zijn de vaccins vervoerd, en hebben ze dus niet stilgelegen, en zijn ze tijdens hun weg van Oss naar de huisartsenpraktijken vermoedelijk blootgesteld aan verschillende temperaturen.
Reactie AstraZeneca
AstraZeneca wil en kan geen uitspraken doen verder over de bestemming van de vaccinvoorraad. Zodra de fabrikant de vaccins heeft geleverd aan de Europese Commissie, zijn ze niet meer van de fabrikant. De commissie bepaalt hoeveel vaccins naar welk land gaan.
"Daarom kunnen wij geen partij zijn bij het herschikken of exporteren van de vaccins", laat een woordvoerder weten. "Natuurlijk blijven we wel verantwoordelijk voor de kwaliteit van ons product. We monitoren de bijwerkingen, moeten weten of er bijvoorbeeld ergens ondeugdelijk mee is omgegaan."
Het ministerie van VWS besluit uiteindelijk wat er in Nederland met de niet-gebruikte vaccins gaat gebeuren.
Huisarts Blanker begrijpt het argument niet. "Hoezo 'je kunt de kwaliteit niet garanderen'? Wat zou er mis kunnen gaan? Die koelkasten hebben gewoon thermometers, sommige hebben zelfs een alarm dat afgaat als de temperatuur niet goed is. Zelfs als het doosje opengetrokken is, is het flacon nog veilig en niet aangeprikt. Daar hoeft niets mee gebeurd te zijn."
Zorgen
De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) snapt de bezorgde huisartsen. "Ik weet dat veel artsen zich verantwoordelijk voelen over die overgebleven vaccins", zegt een woordvoerder. "Die vaccins moeten ook naar mensen die het nodig hebben."
De LHV heeft de overheid op de hoogte gesteld van de overgebleven vaccins. "Onze rol is die geluiden communiceren. Het is aan de overheid die beslist hoe nu verder. Rationeel kun je dat advies van de overheid, áls de overheid beslist tot vernietigen, wel volgen. Maar emotioneel zou zo'n besluit moeilijk te verteren zijn."
