In Frankrijk wordt vaccinatie tegen corona verplicht voor zorgmedewerkers. In Griekse horecazaken worden alleen ingeënte mensen binnen toegelaten. En Malta wilde niet-gevaccineerde toeristen aanvankelijk helemaal weigeren, maar werd teruggefloten. Kan zoiets ook in Nederland gebeuren?
Hoogleraar Gezondheidsrecht Martin Buijsen denkt dat voor een plicht juridisch geen belemmeringen zijn. "Maar of dezelfde doelen dan worden gehaald als bij vrijwilligheid, is maar de vraag", zegt hij tegen RTL Nieuws.
De Gezondheidsraad zette in februari op een rij in hoeverre het kabinet mensen mag stimuleren om een vaccinatie te nemen. In het advies schetst de raad dat het zeldzaam is dat er in Nederland dwang wordt ingezet.
Verplichte prik voor horeca?
In discussies wordt tegenwoordig ook wel geopperd om alleen mensen tot clubs, disco’s, kroegen en festivals toe te laten die alle benodigde vaccins hebben gehad. Dat zou immers het probleem oplossen.
Buijsen ziet daar niets in. "Dat is niet houdbaar. Het zorgt voor discriminatie. Er zijn tenslotte mensen die geen vaccins kunnen krijgen vanwege hun zwakke gezondheid en die zouden dan niet naar binnen mogen. Dat mag niet, dat is discriminatie. Er moet altijd zo breed mogelijke toegang zijn, dus ook door een negatieve test of vanwege de doorgemaakte ziekte."
Wel wordt er gesproken over het overtuigen van mensen tot een vaccinatie. Dat gaat via overreding, advisering en nudging, waarbij het gedrag van mensen subtiel wordt beïnvloed. Drang is niet uitgesloten, maar er moet wel een rechtvaardiging voor bestaan, schrijft de Gezondheidsraad.
En binnen de huidige wetgeving kan zo'n vaccinatieplicht niet. Daar is een nieuwe wet voor nodig. "Wij hebben de kaders geschetst en nu is het aan de politiek om er verdere besluiten over te nemen", zegt een woordvoerder van de Gezondheidsraad op vragen over veranderende omstandigheden in het aantal besmettingen.
Politieke keuze
Ook Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit, wijst erop dat een vaccinatieplicht een politieke keuze is. Maar als de politiek het zou willen, dan zijn er volgens hem geen juridische bezwaren.
Tegenstanders van een inentingsplicht wijzen vaak op artikel 11 van de grondwet. Dat wetsartikel garandeert de lichamelijke integriteit van elk mens. Elk mens moet zelf kunnen bepalen wat er met zijn lichaam gebeurt. Mensen mag geen pijn gedaan worden, maar bijvoorbeeld ook niet gedwongen worden om medicijnen te nemen.
Maar in grondwetsartikelen wordt volgens de hoogleraar altijd ruimte gelaten voor uitzonderingen. "Die rechten zijn niet absoluut. Een uitzondering is de volksgezondheid. Als de overheid vindt dat die in gevaar is, dan weegt dat zwaarder dan de lichamelijke integriteit van een mens."
Europees Hof
Er moet dan nog wel een nieuwe wet worden gemaakt, want de huidige wetgeving is niet toereikend. Iets waar de Gezondheidsraad ook op wees. Volgens de hoogleraar zou zo'n nieuwe wet eenvoudig en snel kunnen worden gemaakt.
Internationaal wordt de overheid ook niets in de weg gelegd. Er zijn geen internationale wetten of verdragen die zo'n plicht verbieden. "Er zijn geen problemen. Het Europese Hof heeft geoordeeld dat een besluit tot een vaccinatieplicht aan Europese landen zelf wordt overgelaten. Het is aan dus aan elk land zelf hoe zij oordelen of en hoe de lichamelijke integriteit wordt aangetast", zegt Buijsen.
Daarnaast is een prikplicht in Europa ook helemaal niet zo uitzonderlijk, zegt de Rotterdamse hoogleraar. "Zuid-Europese landen doen het al sinds jaar en dag. Er bestaat uitgebreide literatuur over die prikverplichting bij ziektes zoals mazelen, polio en pokken. Bij niet-vaccineren krijgen ouders een boete of ze krijgen geen kinderbijslag meer. Of kinderen worden niet meer toegelaten op de kinderopvang."
In Italië waren een paar jaar geleden meer gevallen van mazelen. "Dat kwam omdat steeds minder mensen hun kinderen er tegen lieten inenten. De Italiaanse overheid stelde daarop de vaccinatie verplicht. De vaccinatiegraad steeg daarna heel snel."
Onwenselijk
Of Buijsen het verplichten van vaccineren tegen een coronabesmetting wenselijk vindt? "De vraag is of je dat moet willen. Ik denk niet dat het verstandig is om het te verplichten als het vrijwillig kan", zegt Buijsen. Hij wijst op de nu al hoge bereidheid tot vaccineren in Nederland. Veel hoger dan in andere Europese landen.
"De vraag is of zo'n plicht wenselijk is en of dezelfde doelen worden gehaald als bij vrijwillige vaccinatie. Het kan er ook voor zorgen dat meer mensen juist als resultaat van zo'n verplichting de hakken in het zand zetten."
Den Haag
In politiek Den Haag speelt de discussie over een vaccinatieplicht nauwelijks. Er is geen steun voor in de Tweede Kamer. Ook minister van Volksgezondheid De Jonge heeft al aangegeven niet over te willen gaan tot dwang. Hij gelooft in het mensen goed voorlichten over de voordelen van de vaccinatie en ze zo te overtuigen een prik te halen.
