Het vaccineren gaat steeds sneller, het aantal besmettingen holt achteruit en de eerste versoepelingen worden doorgevoerd. Het coronavirus in ons land is op zijn retour, maar definitief verslagen is het zeker nog niet. Wanneer kunnen we dat dan wel zeggen?
Het korte (en weinig bevredigende) antwoord: als het virus helemaal is verdwenen. Voor het langere antwoord spreken we met viroloog Gorben Pijlman van de Wageningen Universiteit en Eric Snijder, hoogleraar moleculaire virologie van het Leids Universitair Medisch Centrum. Want we hebben nog hobbels te nemen in ons eigen land, maar ook over de grenzen zijn er nog serieuze problemen. En die hebben ook invloed op ons.
Vaccins werken goed
Dat binnenlandse probleem is niet de Indiase variant, en ook niet een andere variant van het coronavirus die we al kennen. "Tot dusver lijken de vaccins goed te werken tegen de huidige bekende varianten", zegt Pijlman. Nee, het probleem kan de vaccinatiegraad worden. En de onduidelijkheid waar het vaccineren stopt.
Want ja, na een wat stroeve start wordt nu tempo gemaakt met het vaccineren. Geboortejaar na geboortejaar wordt opengesteld om een afspraak te maken en er is op dit moment voldoende animo om de GGD's aan het werk te houden. Dat leidt tot een volgende stap in het openingsplan van het kabinet.
Wanneer stap 6?
Inmiddels zijn we bij stap 3 aanbeland. Vanavond geven Mark Rutte en Hugo de Jonge daarover een persconferentie. Bij nog betere coronacijfers zullen stap 4 en 5 volgen. Stap 6 is het beëindigen van alle bestaande maatregelen, inclusief afstand houden. Maar bij die stap staat geen datum genoemd. Het is onduidelijk wanneer we die kunnen verwachten.
Want ergens eindigt de vaccinatiebereidheid. Niet iedereen kan of wil gevaccineerd worden, en het is onduidelijk welk percentage van de samenleving dat is. "We zijn nog lang niet bij de 80 procent, en wat gebeurt er als we bijvoorbeeld bij 60 procent blijven hangen?" vraagt Snijder zich af. "Dan zul je de basismaatregelen mogelijk langer behouden."
Vaccins niet evenredig verdeeld
Bijkomend punt is dat de vaccins niet evenredig over ons land verdeeld zullen zijn. Sommige groepen laten zich minder graag dan andere vaccineren. Pijlman: "Mensen in de bible belt zijn bijvoorbeeld vaak wat minder bereidwillig. De vraag is hoe je die toch kunt motiveren."
Snijder sluit zich daarbij aan. "Je kunt dan toch weer lokale uitbraken krijgen. Ook al zal de verspreiding minder snel gaan dan nu."
Wereldbevolking vaccineren duurt jaren
Hoe meer mensen zijn gevaccineerd, hoe sneller we de basismaatregelen zoals de anderhalve meter ook los kunnen laten – daarover zijn de experts het eens. Maar dan is er altijd nog het buitenland. "Voordat 80 procent van de wereldbevolking is gevaccineerd, zijn we jaren verder."
Vierde golf niet uitgesloten
Het Outbreak Management Team (OMT) sluit niet uit dat er komende winter een nieuwe besmettingsgolf komt. Dat schrijven de deskundigen in een advies aan het kabinet. In een 'optimistische situatie' waarin 75 procent van de bevolking is gevaccineerd, zou het reproductiegetal van het virus dan 'net onder de 1' kunnen blijven, is de inschatting. Dat betekent dat landelijk steeds minder mensen ziek worden.
Maar de kans dat het reproductiegetal boven de 1 komt (wat betekent dat er steeds meer mensen ziek worden) bestaat ook. Dat zou kunnen gebeuren als de bescherming van de vaccins afneemt, nieuwe besmettelijke varianten opduiken of binnen bepaalde groepen minder mensen zijn gevaccineerd.
De belangrijkste corona-adviseurs van het kabinet schrijven dat 'dit suggereert dat naast het huidige vaccinatieprogramma (aanvullende) basismaatregelen nodig zullen blijven'. Ze voegen er wel aan toe dat de prognoses voor de langere termijn onzeker zijn.
Omdat de vaccinatiegraad in andere landen lang laag zal zijn, zullen er waarschijnlijk in ieder geval nog lange tijd reisrestricties gelden, of in ieder geval voorwaarden voordat je het vliegtuig in kunt stappen. "Er zullen nog lang broeinesten zijn voor nieuwe varianten, en je kunt aannemen dat de vaccins zullen moeten worden aangepast en dat je een keer opnieuw gevaccineerd zult moeten worden."
Waakzaam zijn voor nieuwe uitbraken
Het is van groot belang dat je op tijd bent met die nieuwe vaccinatie, zegt Snijder. "Als je te laat bent, moet je heel waakzaam blijven dat er tussentijds geen flinke uitbraken ontstaan."
Ga er dus maar van uit dat je nog een tijd een negatieve test of vaccinatiepaspoort mee moet nemen als je een lange reis wilt gaan maken. En dat is volgens Pijlman nu precies een reden voor twijfelaars om toch een prik te halen. "Die mensen kunnen op die manier toch een laatste zetje krijgen."
