Een 34-jarige man uit Almere die 6 kilo harddrugs vervoerde, gaat vrijuit. De reden? Er zijn fouten gemaakt door de politie toen hij werd aangehouden (en dat staat op beeld). We vroegen een expert hoe dat kan. "Dit komt een beetje knullig over."
Het filmpje op YouTube laat vrij weinig aan de verbeelding over. Politievlogger Jan-Willem filmt hoe een 34-jarige man wordt aangehouden, in eerste instantie omdat hij aan het bellen was achter het stuur.
Wit poeder
De stem van de bestuurder is vervormd, hij maakt duidelijk dat hij iets zoekt om zich te identificeren. De politie zoekt mee, en de agent ziet op de grond een tasje liggen dat zijn aandacht trekt. Er zit wit poeder in. Verpakt in een afgesloten plastic zak. 'Surinaams meel', zegt de man.
Later uit onderzoek blijkt dat het harddrugs zijn: 3 kilo cocaïne en 3 kilo amfetamine. In de kofferbak vindt de politie bovendien spullen die gebruikt worden voor hennepkwekerijen.
En nu is hij vrij
Kat in het bakkie, zou je zeggen. Maar hij kwam er deze week ongestraft mee weg. Een besluit van de rechter. Want: er zijn 'cruciale fouten' gemaakt bij het opstellen van het proces-verbaal. Wat daarin is beschreven door de politie, komt niet overeen met de beelden die politievlogger Jan-Willem maakte.
Waarom leidt zo'n fout tot vrijspraak?
(Tekst loopt door onder de video)
"Dit komt natuurlijk een beetje knullig over", zegt Sven Brinkhoff, hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de Open Universiteit. "Je hebt iemand op heterdaad betrapt, en je kan er vervolgens niets mee."
Wrang
"Dat voelt wrang aan", vervolgt de hoogleraar. "Maar het is wel belangrijk."
In Nederland bestaan er allerlei wettelijk regels die bepalen hoe het Openbaar Ministerie (OM) en de politie wetsovertreders mogen opsporen. Zo moet de verdachte worden gewezen op zijn of haar zwijgrecht, zijn er regels rondom privacy en geldt er een uitlokkingsverbod: misdaden mogen niet worden uitgelokt door de politie of het OM.
"Als daar bewust of onbewust niet naar wordt gehandeld, dan moet dat gevolgen hebben", zegt Brinkhoff. "Omdat anders bij politie en het OM het idee kan gaan leven dat ze zich niet aan de regels hoeven te houden, omdat ze er toch niet voor gestraft worden."
Reacties
Bij Omroep Flevoland heeft de politie gezegd dat ze willen leren van deze zaak. "De rechter is degene die recht spreekt en daar moet je van leren en dat zal ook zeker gebeuren", zei woordvoerder Thomas Aling van de Landelijke Eenheid. De agenten mogen gewoon doorgaan met vloggen.
De Inspectie Justitie en Veiligheid houdt toezicht op het functioneren van de politie, en laat aan de omroep weten dat naar dit soort opzichzelfstaande incidenten 'geen onderzoek wordt gedaan'.
Als er tijdens het opsporingsonderzoek een fout wordt gemaakt, dan wordt dit een 'vormfout' genoemd. De rechter kan er dan voor kiezen om bewijzen die door die vormfout zijn verkregen, niet mee te nemen als bewijs. In het geval van de Almeerder leidde de bewijsuitsluiting tot een vrijspraak.
Een andere optie is strafvermindering of de niet-ontvankelijkheid van het OM.
Rigoureus maar redelijk
"Bewijsuitsluiting en die vrijspraak is zwaar", zegt Brinkhoff, "maar bij deze zaak wel belangrijk dat de rechter dit signaal heeft gegeven."
Allereerst hebben de agenten te snel in de auto gezocht van de verdachte, die toen nog geen verdachte was. "Ze hielden hem aan vanwege bellen achter het stuur en slingeren, en trokken toen zonder verdenking heel snel het dasboardkastje open."
De agenten hadden vermoedelijk al een 'niet-pluisgevoel' bij de man, máár zegt Brinkhoff: "Pas als er echt een verdenking is, mag je bijvoorbeeld iemands auto doorzoeken."
Komt bij dat de verdachte op het moment dat de drugs werden gevonden, niet is gewezen op zijn zwijgrecht. "Er worden hem dingen gevraagd over het poeder, maar er wordt niet uitgelegd dat de man niets hóéft te zeggen."
Rechters op de kast
De rechter besloot zijn vrijspraak ook op het proces-verbaal, dat niet overeenkwam met de beelden. "Er stonden volgens de rechter onwaarheden in", zegt Brinkhoff, "en dat is echt funest. De rechter vertrouwt erop dat wat de politie opschrijft, juist is. Dat vertrouwen in deze zaak aangetast."
Brinkhoff denkt daarom niet dat het pijnlijk is voor een rechter om een man te laten gaan die 6 kilo cocaïne in zijn auto had. "Rechters zijn er niet alleen maar om mensen in de cel stoppen die iets hebben misdaan, maar ook om de politie en het OM op de vingers te tikken als dat nodig is. Dat is hier gebeurd."
Hoe vaak komt dit voor?
Er worden vaker vormfouten gemaakt in Nederland. Volgens Brinkhoff kom je regelmatig dit soort vonnissen tegen. "Je kan de fouten niet over één kam scheren", zegt hij. "De ene fout is fundamenteler dan de ander. En soms zijn er fouten gemaakt bij het opsporen, soms pas later in het proces."
Zo werd in 2018 één van de vier verdachten van een fatale woningoverval in het Drentse Gees vrijgesproken vanwege een vormfout. De rechtbank stelde te zijn misleid door het OM. De officier van justitie stopte een verklaring van een getuige in het strafdossier, terwijl ze wist dat daarin onjuistheden stonden.
