In de Tweede Kamer groeit de kritiek op Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA). Diverse partijen zien haar graag als voorzitter vertrekken. Dat blijkt uit gesprekken van de politieke redactie van RTL Nieuws met tien (oud) politici en ambtelijk betrokkenen bij Hoge Colleges van Staat, zoals de Rekenkamer en Tweede en Eerste Kamer. "Het is een ramp als zij weer voorzitter wordt."
"Ze doet of de Tweede Kamer van haar is terwijl ze niet meer moet zijn dan een procesbegeleider", zegt de één. "Ze maakt misbruik van haar positie. Dat hoort niet bij een Kamervoorzitter. En daarom is het kwalijk. Ze ondermijnt de democratie door misbruik te maken van haar positie", zegt een ander.
Verhuizing Binnenhof
Zo speelde de Kamervoorzitter volgens betrokkenen een opmerkelijke rol bij de besluitvorming rond de verhuizing van het Binnenhof, vanwege de al jaren geplande verbouwing van de gebouwen. Arib verzette zich daar vanuit haar functie, fel tegen, terwijl er al tientallen miljoenen waren uitgegeven en er in de Tweede Kamer een ruime meerderheid voor de verhuizing was en is.
Haar gedrag wordt door betrokkenen gekwalificeerd als 'leugenachtig' en 'manipulatief'. Arib vond eerst in het stikstofprobleem een reden om niet te verhuizen. Daarna zag ze nadelen voor de economie van Den Haag als het grootste bezwaar, om uiteindelijk het coronavirus aan te voeren om niet te verhuizen.
Ruzie
En de kritiek op Arib gaat niet alleen over de renovatie van het Binnenhof. Zo maakt ze ruzie met de Raad van State, omdat dat instituut vond dat de Tweede Kamer best een digitaal quorum kon invoeren. Bij een digitaal quorum hoeven Kamerleden niet meer fysiek aanwezig te zijn in het parlement om toch te stemmen.
Rol Tweede Kamervoorzitter
De voorzitter van de Tweede Kamer opent en sluit de vergaderingen en bepaalt wie daar het woord voert. De voorzitter kan een spreker het woord ontnemen en kan zelfs tuchtrechtelijk optreden tegen een spreker die de wet overtreedt.
Daarnaast heeft de voorzitter de plichten en taken van een gewoon Kamerlid. Net als alle andere leden van de Tweede Kamer neemt hij of zij deel aan de stemmingen in de Kamer. Naast het leiden van de vergaderingen vertegenwoordigt de voorzitter ook de Tweede Kamer bij ceremonies en bij bezoek van buitenlandse staatshoofden en andere hoogwaardigheidsbekleders.
De voorzitter speelt een belangrijke rol bij het vaststellen van de agenda van de Tweede Kamer. Bepalen wanneer een debat plaatsvindt wordt beschouwd als een belangrijk machtsmiddel. Ook is ze betrokken bij het vaststellen van de begroting van de Tweede Kamer en de benoeming van het Kamerpersoneel.
Ook de Rekenkamer stuitte op zwaar verzet toen dat instituut aankondigde een onderzoek te willen doen naar de financiële handel en wandel van het parlement.
"Achterbaks en onbetrouwbaar." Zo omschrijft een van onze gesprekspartners Arib. Meerdere gesprekspartners merken dat Arib iets met hen afsprak om daarna tegen een derde te vertellen dat er iets heel anders was afgesproken.
Wetsvoorstellen PVV
Verder wordt Arib verweten alles te doen om de PVV te paaien. Ze heeft de steun van die partij nodig om na de verkiezingen nogmaals tot voorzitter gekozen te worden. Helaas voor Arib lijkt haar gepaai tevergeefs. PVV-leider Wilders zei afgelopen zondag bij WNL dat hij vindt dat Arib geen voorzitter van de Tweede Kamer kan zijn vanwege haar dubbele nationaliteit. Arib is Nederlander en Marokkaan. De moeite van Arib om Wilders voor zich te winnen blijkt bijvoorbeeld uit haar verzet tegen de wens van de Raad van State om adviezen over initiatiefwetsvoorstellen openbaar te maken, ook als deze wetsvoorstellen na een advies niet meer bij de Tweede Kamer worden ingediend. Dat is belangrijk omdat als het wel zou gebeuren, iedereen zou kunnen zien wat voor advies er bij initiatiefwetsvoorstellen van de PVV zit.
"Dat zijn soms adviezen, waar een aardig verhaal tegenover die wetsvoorstellen wordt gezet. De Kamer kan beslissen ze wel openbaar te maken. Dat vindt Khadija niet leuk, want dan moet ze aan initiatiefnemers vertellen dat ze iets moeten doen. En daar verdient ze bij de PVV geen punten mee."
Steun herverkiezing
"Dat is ook de reden waarom ze zich zo verzet tegen invoering van een digitaal quorum in de Tweede Kamer. De PVV was daar ook tegen." Was dat quorum ingevoerd, dan zou bijvoorbeeld PVV-leider Geert Wilders nooit zijn stunt hebben kunnen uithalen over het plotseling aanvragen van een hoofdelijke stemming over de salarissen in de zorg. Kamerleden van de coalitie vluchtten toen de Kamer uit om te zorgen dat er niet kon worden gestemd.
Wat Arib door betrokkenen zwaar wordt aangerekend is dat ze in deze kwestie Wilders niet terugfloot. "Ze had hem moeten wijzen op de afspraak dat in coronatijden alleen op afgesproken tijden hoofdelijke stemmingen kunnen plaatshebben."
PVV mag alles
Volgens onze gesprekspartners heeft ze zich met huid en haar aan de PVV verkocht. "De PVV mag alles. Ze plant al debatten voor hen in voordat ze zijn aangevraagd", zegt een ervaren Kamerlid. "Ze wil herkozen worden en dus steunt ze PVV-voorstellen omdat ze die partij daarvoor nodig heeft", zegt een ander.
Tegen de wil Kamer
Volgens deze bron is er behalve steun aan de PVV nog een reden waarom Arib zich tegen het digitale quorum verzet: "Ze kan het niet hebben dat Kamerleden niet naar haar tempel komen. En daar onder haar macht zitten, fysiek."
Een andere grote ergernis is dat Arib zich met haar verzet keert tegen iets wat een meerderheid van de Tweede Kamer wilde. "Ze moet als voorzitter gewoon doen wat de Kamer wil. Dat doet ze niet en daar zie je haar ondemocratische gehalte. Ze maakt misbruik van haar positie. Dit is heel fundamenteel, dit is machtspolitiek. En dit is ook een macht die niet bij de Kamervoorzitter hoort."
Aan onze kant
Zo komt ze ook in conflict met oud-leider van D66, Alexander Pechtold. Op verzoek van Arib werd hij gevraagd de impasse rond de renovatie van de Tweede Kamer los te trekken. Toen hij aan het werk ging, zeggen ingewijden, bleek al snel dat de voorzitter hem weinig ruimte zou gunnen zijn eigen conclusies te trekken.
In zijn clubje zat ook een medewerker van de Tweede Kamer. Die bleek de opdracht te hebben alles wat Pechtold deed, te vertellen aan Arib. Toen de oud-voorman van D66 daar achter kwam en bij Arib verhaal ging halen, was het uit met de liefde. Hij moest zijn biezen pakken 'want hij was niet vóór haar', aldus een betrokkene.
"Dus toen heeft ze eerst Ankie Broekers-Knol gebeld, die was toen nog voorzitter van de Senaat. 'Pechtold moet eruit, want die staat niet aan onze kant.' 'Nou', zegt Ankie, 'hoezo onze kant? Ik vind dat het allemaal goed gaat, jij bent hier degene die steeds loopt te zeuren'."
Niet gerust op
Pechtold kon blijven en werd ondanks het verzet van Arib, benoemd tot voorzitter van de stuurgroep die de verbouwing en de verhuizing moet begeleiden. Twee weken geleden besloot de Kamer, ondanks al het verzet van Arib, met een ruime meerderheid dat deze zomer de verhuizing van het Binnenhof in gang wordt gezet.
Toch zijn betrokkenen er niet gerust op. "Deze voorzitter zal de Kamer niet begeleiden naar een nieuwe situatie naar het nieuwe pand. Arib zal er alles aan doen om gelijk te krijgen. Ik hoop ook echt dat ze geen voorzitter meer wordt. Ik denk ook dat het niet gezond is voor de organisatie. Ik denk dat je nu een voorzitter nodig hebt die zich met positief elan in zal zetten voor de verhuizing."
Ander beeld naar buiten
Een gesprekspartner die lang in de omgeving van de Kamervoorzitter heeft gewerkt, herkent het hierboven geschetste beeld.
"Het is echt vreselijk als je met haar te maken hebt. Ik wist dit niet, totdat ik met haar moest samenwerken. Ik heb zelden meegemaakt dat iemand naar de buitenkant zo anders overkomt dan ze in feite functioneert. Daar moet je aan wennen. Je denkt dat kan niet, je gaat aan jezelf twijfelen. Als je het met haar eens bent belooft ze gouden bergen, dan ben je alles. Zodra je het niet met haar eens bent gaat ze je onder druk zetten, manipuleren en buitensluiten."
Gestraft
Kamerleden die dat van dichtbij hebben meegemaakt zijn Ockje Tellegen (VVD) en Vera Bergkamp (D66). Beiden zitten in het presidium, het bestuur van de Tweede Kamer. Arib zit dat presidium voor en bepaalt wie haar mag vervangen op momenten dat zij de Kamer niet kan voorzitten. Nadat een jaar geleden Tellegen en Bergkamp in het presidium kritisch waren over het verzet van Arib tegen de verhuizing, hebben ze niet meer in de voorzittersstoel gezeten.
"Dat is hun straf", zegt een betrokkene. "Zij kan niet leven in situatie van harmonie. Als iets goed gaat moet ze het kapot maken. Ik heb in mijn carrière veel meegemaakt, maar zij is zo naargeestig en zo gemeen." Een ander voegt daaraan toe dat 'ze hier niet alleen Ockje en Vera mee straft, maar ook PVV-Kamerlid Martin Bosma beloont, die nu in de praktijk de eerste ondervoorzitter is."
Wat daarbij volgens ingewijden ook meespeelt, is dat de twee Kamerleden door Arib worden gezien als mogelijke concurrenten, als er na de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart een nieuwe voorzitter gekozen moet worden.
Ramp
Een partijgenoot van Arib vertelt dat ook in de PvdA de Kamervoorzitter alles behalve op handen wordt gedragen. Al in een artikel in NRC Handelsblad uit 2017 over de slechte verhoudingen met de ambtelijke organisatie van de Tweede Kamer, wordt Arib door een collega-Kamerlid van de PvdA 'een straatvechter' genoemd. Volgens een PvdA-medewerker ging zij binnen de fractie 'notoir slecht' met medewerkers om.
"Daarom", zegt een andere betrokkene, "zou het een ramp zijn als ze weer voorzitter wordt. Het is echt niet goed. Dan heeft ze van niemand meer wat te vrezen. En ik denk dat ze oprecht nu denkt: ik ga door. Daar heeft ze heel erg op gegokt", zegt een andere betrokkene.
Afgeschreven
Een lid van een coalitiefractie zegt: "Wij hebben haar afgeschreven, maar ze kan natuurlijk best herkozen worden. Dat hangt af van andere kandidaten, of daar iemand tussen zit die steun kan krijgen." Een betrokkene van een andere coalitiefractie zegt dat vooral Aribs steun voor de PVV bij hen heel slecht valt.
De vraag is wel hoe het kan dat dit gedrag nog nooit naar buiten is gekomen. Wat volgens een bron daarbij een rol speelt is dat de fractievoorzitters van de grote partijen heel lang hebben gedacht dat ze na het gedwongen vertrek van de voorganger van Arib, Anouchka van Miltenburg, zich een nieuwe rel rond de Kamervoorzitter niet konden veroorloven. "Ze konden niet nog eens een voorzitter wegsturen. Daarom hebben ze ingestemd met de herverkiezing van Arib vier jaar geleden. Ze kreeg het voordeel van de twijfel. Want toen waren er ook al twijfels."
Onbelangrijk
Een lid van een Hoog College van Staat denkt dat de Nederlandse politiek te netjes is. "We zijn zo geciviliseerd dat er gewoon niet over wordt gepraat. En daar komt bij dat de positie Kamervoorzitter in politieke zin een onbelangrijk figuur is. De echte top zal zich hier nooit druk over maken. De top van het kabinet heeft hier geen tijd voor. En dat geeft de ruimte om het alsmaar te blijven doen. Het gedrag wordt getolereerd omdat ze er gewoon te druk voor zijn."
Een oud-Binnenhofbewoner vindt dat de mensen die nu verantwoordelijk zijn zich uit moeten durven spreken. "Want ze weten er allemaal van. Al die fractievoorzitters, presidiumleden, ambtenaren, jullie journalisten. Maar ze zeggen niks."
Meerdere partijen, ook uit de coalitie, willen niet dat Arib terugkeert als voorzitter. Maar dat wil niet zeggen dat ze niet wordt herkozen. Het hangt af van de verkiezingsuitslag of deze partijen straks een meerderheid in de Tweede Kamer hebben. Met steun van de PVV zou ze haar voorzitterschap kunnen behouden.
Niet zonder slag of stoot
Wat daarbij meespeelt is dat Arib een publiekslieveling is. Ze is heel populair. Dat was ook te merkten toen ze na de rellen rond de avondklok in de Tweede Kamer een korte toespraak hield. Een toespraak die voor alle betrokkenen als een complete verrassing kwam, maar wel alle journaals haalde en rondging op sociale media. "Daar zat ze, kijk mij eens, namens Nederland. De mensen vreten dat, maar ik heb geen bewondering voor haar", aldus een Binnenhofbewoner.
Die vindt dat Arib moet worden vervangen, maar realiseert zich dat dat niet zonder slag of stoot zal gaan. "Ik vind dat er een nieuwe kandidaat moet opstaan, maar dat is aan mensen zelf. Ze is natuurlijk een publiekslieveling. En ze zal er alles aan doen om een ander zwart en kapot te maken."
De reactie van Arib aan de auteur van het artikel, Stephan Koole:
"Wie zulke harde anonieme beschuldigingen optekent, moet die natuurlijk wel kunnen onderbouwen en op zijn minst onderzocht hebben. Dat heb je niet gedaan, wat al blijkt uit het simpele feit dat je het artikel al af hebt, en mij nu pas om een reactie vraagt. Terwijl mijn reactie natuurlijk onderdeel had moeten zijn van je werkwijze. Daarnaast is het onmogelijk om op dit artikel te reageren, omdat het onwaarheden bevat en wemelt van feitelijke, inhoudelijke en procedurele onjuistheden. De onderbouwing blijft steken bij anonieme quotes.
Ik mag aannemen dat iemand met jouw ervaring, zowel binnen de journalistiek als directies voorlichting, begrijpt dat wanneer personen in Den Haag beschuldigingen uiten en zich bedienen van schadelijke kwalificaties, terwijl er de verkiezing van de Kamervoorzitter aanstaande is, het doorgaans geen neutrale buitenstaanders betreft die geen belang hebben bij de toekomstige samenstelling van de Tweede Kamer. Ik ben altijd bereid tot een inhoudelijk gesprek – sterker nog: we zouden deze week een kopje koffie drinken samen – maar deze werkwijze overschrijdt de grenzen van de betamelijkheid zodanig dat ik met stomheid ben geslagen.
Een afschrift van deze reactie stuur ik aan Harm Taselaar, die vorig jaar een hoofdredactioneel publiceerde over goede, betrouwbare nieuwsvoorziening, waarin hij aangaf dat 'nieuws dat RTL niet kan checken, nooit in de kolommen of uitzendingen van RTL Nieuws zal verschijnen, omdat nieuwsconsumenten zich moeten kunnen vasthouden aan het feit dat alles wat wordt gecommuniceerd, klopt.' Met dit stuk wordt dit principe door jou met voeten getreden."
Verantwoording
Voor deze publicatie hebben we de afgelopen maanden met een tiental betrokkenen gesproken van verschillende politieke kleur. Deze (oud-) Binnenhofbewoners wilden alleen het achterste van hun tong laten zien als we ze anonimiteit konden garanderen. Alhoewel dat natuurlijk niet de voorkeur geniet, hebben we besloten het verhaal toch te publiceren. De reden is dat al deze gesprekspartners, onafhankelijk van elkaar, een beeld schetsen van de Kamervoorzitter dat totaal anders is dan het beeld dat nu van haar bestaat.
Reactie hoofdredacteur RTL Nieuws
Geachte mevrouw Arib,
Goede betrouwbare nieuwsvoorziening is zeker in deze tijden waarin desinformatie een steeds grotere rol speelt, belangrijker dan ooit. Dat is dan ook de reden waarom mijn Haagse collega’s in het verhaal over u niet over één nacht ijs zijn gegaan. Er is diepgaand gesproken met bronnen van links tot rechts in het politieke spectrum. Helaas op anonieme basis – ook ik had veel liever gezien dat er met naam en toenaam zou zijn gesproken – maar het belangrijkste is dat ze eensluidend zijn. Het verhaal is dus juist enorm gecheckt en gedubbelcheckt. Telkens werd het minder plezierige beeld van u bevestigd. Dan is het nog altijd een keuze om een verhaal al dan niet te publiceren. Wij hebben ervoor gekozen om dat wel te doen, omdat u een prominente rol vervult in politiek Den Haag. Dat u het vervelend vindt dat deze karakterschets over u vandaag naar buiten komt, begrijp ik heel goed. Maar dat betekent nog niet dat het verhaal onjuist is.
Vriendelijke groet,
Harm Taselaar
hoofdredacteur RTL Nieuws
