Kerken die met kerst hun deuren gesloten houden. Nog nooit kwam het voor, maar veel kerken kiezen daar nu noodgedwongen voor. Volgens de regels mogen ze open, maar veel gemeenschappen volgen toch het dringende advies op om online diensten te houden. Of komen met andere creatieve oplossingen.
In een brief naar religieuze organisaties doet minister Grapperhaus deze week 'een zeer dringend beroep' om vieringen rond de kerst digitaal te houden. Ook roept de minister op om fysieke bijeenkomsten 'tot een absoluut minimum te beperken'.
Voor kerken, moskeeën en synagogen geldt nog steeds een uitzondering voor de coronaregels: ze zijn op basis van de grondwet beschermd. Simpel gezegd: de overheid mag niet achter de voordeur bepalen wat daar gebeurt.
Invulling rondom kerst
Kerstvieringen worden normaal gesproken massaal bezocht. Samen met het gezin of familie naar de overvolle kerk, is voor velen een traditie.
Veel kerken worstelen al weken met hun diensten en snappen heel goed dat vanwege corona dit jaar een kerstdienst totaal anders is. Door de kerken wordt al langer nagedacht over invulling van kerst.
"We zien dat kerken heel creatief zijn met online initiatieven", zegt de woordvoerder van Protestantse Kerk Nederland (PKN). Er worden kerstfilms gemaakt, vieringen van tevoren opgenomen en kerstwandelingen georganiseerd. En alles coronaproof, zo benadrukt de woordvoerder.
De Nederlandse bisschoppenconferentie heeft besloten dat er in de Rooms-Katholieke kerken dit jaar op kerstavond geen nachtmis wordt gevierd. De vieringen op 25 en 26 december kunnen volgens de Rooms-Katholiek Kerkgenootschap (RKK) wel publiekelijk worden gevierd, met maximaal dertig bezoekers.
Daarnaast is vierkerstmis.nl gelanceerd, om online bij te dragen aan de kerstviering. Via die site kunnen gelovigen onder meer de eigen parochie vinden op internet en zien wat de mogelijkheden zijn om thuis Kerstmis mee te vieren. "Kerstmis is te belangrijk om het niet te vieren", schrijven de initiatiefnemers.
Veel te doen
In oktober was er veel te doen over de drukbezochte kerkdiensten in Staphorst. In sommige kerkgebouwen kwamen wel honderden mensen samen om te bidden en zingen. Minister Grapperhaus deed toen ook al een klemmend beroep op kerkgangers om - net als alle andere Nederlanders - thuis te blijven, zoals te zien is in onderstaande video:
Grapperhaus: 'Afspraken duidelijk, geen handhaving'
Na de ophef daarover werd besloten dat diensten zoveel mogelijk online zouden plaatsvinden. Fysieke bijeenkomsten werden - waar mogelijk - beperkt tot maximaal dertig bezoekers.
De komende weken
Nu Nederland in een zwaardere lockdown is gegaan, beraden ook de kerken zich over de komende weken. "De overheid geeft ons de ruimte om bij elkaar te blijven komen, maar het is de vraag of we daar wel gebruik van moeten maken", zegt de woordvoerder van de Protestantse Kerk Nederland.
Het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) kwam gisteren ook met een verklaring. De koepel roept de 31 aangesloten kerkgenootschappen op om kerkdiensten tijdens de periode van strenge lockdown digitaal te organiseren.
"Als er redenen zijn om fysieke kerkdiensten te houden, met name tijdens de komende feestdagen, dan met maximaal 30 kerkgangers (exclusief 'personeel')", schrijft het CIO. Afzonderlijke kerken kunnen vanwege de wettelijke uitzonderingspositie zelf beslissen of zij het advies van het CIO volgen.
Religieuze bijeenkomsten en corona, is er een verband?
Het aantal positieve testen dat te herleiden is naar religieuze bijeenkomsten is betrekkelijk laag, zegt data-analist Jasper Bunskoek van RTL Nieuws. Sinds 31 augustus konden in totaal 975 besmettingen gelinkt worden aan religieuze bijeenkomsten.
"In de cijfers van afgelopen week waren er maar 155 positieve testen te linken aan religieuze bijeenkomsten. Dat zijn er dus niet zo heel erg veel", zegt Bunskoek. Belangrijk om te vermelden is dat bij meer dan de helft (55 procent) van de positieve testen niet duidelijk is waar de besmetting is opgelopen.
"Dat zou dus in de kerk, moskee of synagoge kunnen zijn, maar net zo goed in het openbaar vervoer, de winkel, de supermarkt, op het werk of bij de buren kunnen zijn." Of de opening van kerken zorgt voor meer besmettingen in gemeenten waar veel kerkgangers wonen, is dus niet zomaar te zeggen.
Mogelijke verklaring
Een mogelijke andere verklaring is dat in gemeenten die met veel besmettingen te maken hebben de gezinnen ook groter zijn. "Iemand die het virus meeneemt naar een huishouden van 10 personen zorgt natuurlijk voor een grotere kans op verspreiding dan iemand die alleen woont", zegt Bunskoek.
Zo bestaat bijvoorbeeld in de gemeente Urk 33,9% van de huishoudens uit vijf personen of meer. In Amsterdam is dat slechts 8,1 procent en in bijvoorbeeld Veendam maar 5,9 procent. Bekijk hieronder een overzicht van het aandeel van gezinnen van vijf personen of meer in Nederland:
