Opeens niets meer ruiken of proeven, veel (ex-) coronapatiënten hebben er last van, zelfs al zijn ze amper ziek geweest. Het is deprimerend om weken of maanden smakeloos te eten en te drinken, maar het wordt ronduit spannend als proeven en ruiken je beroep is. Een kok en een barman hielden maandenlang hun hart vast. Gaat mijn neus het weer doen?
Ondanks zijn tien jaar ervaring achter de bar voelde cocktailmaker Wouter Bosch (28) zich dit voorjaar opeens weer een onzekere beginneling. Waren de creaties die hij zijn gasten voorzette wel te drinken?
"Ik ben waarschijnlijk ziek geworden in de allereerste coronagolf, ik denk in februari of maart. Het gekke was: mijn neus was niet meer verstopt, maar ik kon niets meer ruiken en proeven. Ik heb een half jaar lang cocktails gemaakt op ervaring en kennis."
'Al gauw deprimerend'
Ook al stuurden de gasten hun drankjes niet terug naar de bar, Wouter maakte zich grote zorgen. Wat als zijn reuk en smaak niet terug zouden komen? Echt nieuwe smaken verzinnen, dat ging niet. En bovendien: maanden niets proeven van je eten en drinken, dat is even interessant, maar al gauw heel deprimerend. Daar zat trouwens ook het enige voordeel: alle drang om te snoepen en snacken was weg. "Waarom zou ik een zak pepernoten leegeten?"
Lees door onder kader
'Meestal gaat het over, maar niet bij iedereen'
Elbrich Postma, onderzoeker van het Reuk- en Smaakcentrum van Ziekenhuis Gelderse Vallei over reuk- en smaakverlies bij corona.
1. Hoe kan het dat je opeens niet meer kunt ruiken en proeven?
"Boven in je neus zitten receptoren (zenuwuiteinden). Die maken verbinding met geurmoleculen die je inademt. Bij zo'n verbinding ontstaat een signaal dat naar de hersenen gaat. Daar wordt het een geur of smaak die je kunt benoemen en herkennen. De nieuwste theorie is dat het virus zich vastzet op de ondersteunende cellen die om de geurreceptoren heen zitten, waardoor die niet goed meer werken."
2. Hoeveel coronapatiënten hebben hier last van?
"Recent is een schatting gepubliceerd van tussen de 30 en 90 procent. Dat is een grote marge, want eigenlijk weten we het nog niet heel goed, maar we denken dat het een heel groot deel van de patiënten er last van heeft. Om het beter te weten is een grote groep onderzoekers, waar ik deel van uit maak (het GCCR consortium), bezig met een groot onderzoek met vragenlijsten in 35 verschillende talen."
3. Hoe lang blijven reuk en smaak meestal weg?
"Wij zien dat het heel variabel is. In Engeland bleek na onderzoek dat ongeveer de helft na vier weken geen klachten meer had, de andere helft nog wel. Een groot deel van de mensen herstelt. Na acht weken lag het percentage op 76 procent en had een kwart nog (lichte) klachten. Bij 4 procent was totaal nog geen verbetering. Nu gaan we kijken wat er gebeurt op de lange termijn."
4. Kan het een blijvend probleem zijn?
"Dat weten we nog niet, omdat de ziekte pas zo kort bestaat. Wel weten we van patiënten die reukverlies hebben na verkoudheid of griep dat reuk en smaak bij sommigen niet meer terugkomt of nooit meer helemaal wordt zoals het was."
5. Sommige patiënten ruiken of proeven constant een vieze geur of hebben last van smaakverandering. Hoe komt dat?
"We weten van onze niet-coronapatiënten dat zenuwen, als ze na beschadiging herstellen, soms gekke dingen doen. Dan ruik je bijvoorbeeld geuren die er niet zijn en kan het dat je steeds hondenpoep ruikt. Of je hebt last van verstoringen: dan ruikt wijn naar azijn bijvoorbeeld. Als je eerst niets rook, maar nu fantoomgeuren, is dat vaak een teken van herstel, al gaat het natuurlijk nog niet helemaal goed."
6. Wat kun je zelf doen om te herstellen?
"We vermoeden dat reuktraining helpt. Een soort fysiotherapie voor je reukzenuw. Dan ga je bewust en actief ruiken aan meer geuren. Eucalyptusgeur bijvoorbeeld. Soms kan het lang duren, maar we weten dat het voor een deel van de patiënten kan werken."
Bij Esther Erwteman (42), eigenaar van een kookstudio, was het nog een geluk bij een ongeluk, vertelt ze. "Ik was heel vroeg aan de beurt, half april werd ik ziek. Iedereen was thuis, alles was dicht en ook mijn zaak was gesloten."
Het verdwijnen van haar reuk was het teken. "O mijn god, ik heb het, dacht ik toen. Ik heb het opgelopen in een bejaardenhuis. Ik ben eigenlijk verpleegkundige en ben daar in het voorjaar gaan werken. Ik voelde me ellendig, stond in de kamer van een oude vrouw en keek naar iets vies maar ik rook niets. Toen dacht ik: ik heb het, ik moet hier weg."
'Gember en peper branden in m'n keel'
De man van Esther maakte sapjes voor haar, met 'knetterveel' gember, peper en bieten. Als je het zou proeven was het niet best, maar Esther voelde het branden in haar keel. "Lekker."
Tegen de tijd dat alles in de zomer weer opstartte, kwamen smaak en geur eindelijk weer terug. "Eten is mijn werk en mijn plezier. En zonder wat te proeven, vond ik er niets aan. Als het was gebleven, weet ik niet wat ik had moeten doen. Ik geef kookworkshops, ik leer mensen dingen proeven, combinaties maken. Het is ook niet geheel ongevaarlijk, koken zonder proeven. Je moet wel heel veel vertrouwen in je kunnen hebben."
Koffie nu extreem bitter
Na twee maanden niets proeven, kwam ook bij Wouter zijn reuk en smaak langzaam terug. "Ik was zo opgelucht. Al heeft het totaal zes maanden geduurd voor ik het helemaal terug had. Ik denk dat ik nu op 95 procent zit. Als ik sterke drank proef, merk ik dat het laatste detail me nog ontglipt. Ik hoop dat het een kwestie van trainen is."
Zijn smaak lijkt wel wat veranderd. Het opvallendste is dat elke koffie die hij proeft nu extreem bitter is. Wat hij meemaakt heeft hem als fijnproever wel aan het denken gezet: "Ik ben lang niet de enige die dit heeft, dus er gaat ook klandizie komen voor post-coronamaaltijden en drankjes, voor mensen die geen geur en smaak meer hebben. Dat is wel een nieuwe uitdaging."
