Mensenmassa's op de foto? 'Het is een mythe dat fotografie objectief is'

"Het is een mythe dat fotografie objectief is", zegt Suzanne Blanchard, fotografe en docent aan de Fotoacademie. "Een fotograaf kiest een standpunt, een kader, welke lens hij of zij gebruikt. Dat heeft allemaal effect."

Bijvoorbeeld het gebruik van een telelens. Dat is een lange lens, waarmee je flink kan inzoomen. Maar zo'n ingezoomde foto is ook 'vlak', legt Blanchard uit: "Zo'n lens haalt de diepte uit je foto. De afstand tussen de voorgrond en de achtergrond verdwijnt. Mensen die in werkelijkheid meters uit elkaar lopen, lijken met een telelens even groot en dus even ver weg."

Geen lege plekken

Ook de compositie maakt veel verschil, zegt Blanchard. "Als je wil dat het er druk uitziet, zorg je dat er weinig lege plekken te zien zijn. Je kan ook achteraf de foto bijsnijden, zodat er geen lege ruimte aan de buitenkant zit. En je fotografeert meestal op ooghoogte, want van bovenaf zie je de afstanden beter."

Dat kan veel verschil maken. Bekijk bijvoorbeeld de foto boven dit artikel. Beide foto's zijn op Hemelvaartsdag gemaakt op het strand van Scheveningen. Er zit minder dan een minuut tussen. De fotograaf stond op dezelfde plek: kijk maar naar de blauwe parasol. En toch lijkt het links, met een zoomlens gefotografeerd, een stuk drukker dan rechts.

Of bekijk onderstaande fotoserie van de Deense fotograaf Ólafur Steinar Gestsson. Met een slimme compositie en het gebruik van een zoomlens, lijkt het veel drukker.

Zo kan een foto je dus voor de gek houden. Toch zal een fotograaf niet met opzet nepnieuws willen maken, zegt Blanchard. "Een persfotograaf levert meestal meerdere foto's aan, van verschillende standpunten."

Een passende foto

Zo werkt ook persbureau ANP, zegt hoofdredacteur Freek Staps. Het ANP levert dagelijks zo'n 1.500 foto's aan bijna alle Nederlandse media, waaronder de strandfoto's boven dit artikel. Staps: "Wij bieden altijd foto's met verschillende perspectieven aan. Zo willen wij laten zien hoe de hele situatie is. Je kunt die op verschillende manieren in beeld brengen, maar het is nog steeds de werkelijke situatie."

"De keuze en de interpretatie van de foto's zijn aan het medium dat ze gebruikt," benadrukt Staps

Zo'n medium zoekt een foto die past bij het nieuwsverhaal. Waarschuwt bijvoorbeeld een gemeente of veiligheidsregio voor de drukte, dan zullen media een foto zoeken waarop die drukte ook goed te zien is. Viel de drukte juist mee, dan wordt wellicht een ander perspectief gebruikt. 

Gevaar van overdrijving

Maar een krant of nieuwswebsite wil ook dat de foto er mooi of spannend uitziet, zegt fotografe Blanchard. "Als je het nieuws volgt kun je als fotograaf weten wat voor foto er wellicht verwacht wordt. Ga je naar een drukke plek, dan zal een krant ook een foto willen waarop het er druk uitziet. Uiteindelijk wil je wel dat je foto geplaatst wordt, dus je zorgt dat je ook zo'n foto erbij maakt. Een sensationelere foto past beter bij sommige nieuwsbronnen."

Ook op de redactie van RTL Nieuws is de fotokeuze onderwerp van discussie. "We schrokken van de reacties op foto’s van de drukte, waarbij mensen dachten dat we nepfoto’s hadden geplaatst", zegt Matthijs Voortman, eindredacteur online van RTL Nieuws. "Dat is natuurlijk niet zo, was de eerste gedachte, maar blijkbaar wordt het wel zo ervaren."

"We hebben er uitgebreid over gesproken en besloten om dit artikel te maken”, zegt Voortman. “Maar het is vooral ook een belangrijke les voor ons. Dat we nog kritischer moeten kijken naar onze fotokeuze. We zijn geneigd om te kiezen voor de foto met een invalshoek die de meeste impact heeft. Dan ligt het gevaar van overdrijving op de loer."