"Als hij nu 70 was geworden, dan had Saïd een heel slechte start gehad, maar dan had hij nog kunnen genieten", zegt Jan Nieuwenhuis over zijn ex-vriend Saïd Zankoua, die afgelopen weekend overleed. "Nu is het zo zinloos geweest."
Saïd Zankoua (30) stierf afgelopen weekend in zijn huis, op de dag tegen homofobie, vermoedelijk door epilepsie. Een aandoening die hij kreeg nadat hij op zijn zestiende in het ziekenhuis belandde. Hij was zwaar mishandeld omdat hij op mannen viel.
Nieuwe medicatie
Op vrijdag kreeg Jan nog een berichtje van hem. Hij zou nieuwe medicatie krijgen en was daar heel blij mee. Jan kon dan ook niet geloven dat Saïd was overleden. "Ik kreeg een condoleance via Facebook. Wat is dit voor gek bericht, dacht ik. Saïd was vrijdag optimistisch, vrolijk, dit kan niet."
Maar uiteindelijk viel het kwartje toch. "Sindsdien is het continu bellen, mailen, appen, en veel huilen." En Jan ziet steeds het beeld voor zich van Saïd die een epileptische aanval heeft. "Ik heb dat vaker gezien. Ogen in paniekstand, met schuim op z’n mond op de grond liggend. Verschrikkelijk."
Al vanaf het moment dat Saïd ongewild uit de kast kwam op zijn zestiende, voerde hij een strijd, vertelt Jan. "Hij maakte toen in het geheim een profiel aan op een datingsite. Dat werd bekend in de Marokkaanse gemeenschap. Het geweld is toen begonnen. Saïd werd zwaar in elkaar geslagen, belandde in het ziekenhuis en hield er epilepsie aan over."
Doodsbedreigingen en geweld
Het zou één van de vele keren zijn dat Saïd bedreigd, uitgescholden of in elkaar geslagen werd vanwege zijn geaardheid. In de Utrechtse wijk Kanaleneiland, waar hij woonde, kon hij zich niet vertonen, zegt Jan. "Hij werd continu belaagd en uitgescholden. Ik heb hem regelmatig afgezet bij zijn ouders. Dan keek hij steeds goed om zich heen. Dat was voor hem echt vijandig terrein. Ik was vaak bang dat hij ooit doodgeslagen zou worden."
Eenmaal bij zijn ouders werd zijn homoseksualiteit niet besproken. "Zijn vader was zwaar religieus. Toen zijn ouders erachter kwamen, hebben ze hem naar een imam in Parijs gestuurd. Die zou het kunnen genezen. Hij drukte op plekken op Saïds lichaam, dat deed veel pijn, dus gilde Saïd. De verklaring voor dat gillen was dat de boze geesten uit zijn lichaam kwamen. Saïd heeft vervolgens thuis gezegd dat zijn homoseksualiteit over was, zodat hij met rust gelaten zou worden."
Aangifte
Regelmatig deed Saïd aangifte van het geweld dat hem werd aangedaan, maar de politie deed weinig, zegt Jan. De laatste keer wist Saïds nichtje zelfs wie de daders waren, vertelt hij. "Maar de politie wilde de identiteit van het nichtje hebben, anders zouden ze niet helpen. Saïd wilde die niet geven, om haar te beschermen."
Geweld in de LHBT-gemeenschap
- 7 op de 10 LHBT'ers krijgt te maken met fysiek of verbaal geweld, zegt Philip Tijsma van belangenorganisatie COC.
- Elk jaar doen 1500 tot 2000 mensen melding of aangifte bij de politie van discriminatie of discriminerend geweld. Dat is volgens Tijsma het topje van de ijsberg. Slechts 15 procent zou aangifte doen als hen iets overkomt.
- 60 procent past gedrag aan naar aanleiding van fysiek of verbaal geweld. Dan gaat het vooral om geen openbaar fysiek contact.
In 2013 kwam Saïds leven eindelijk in íets rustiger vaarwater terecht, toen hij een flat kreeg in Overvecht. Maar ook toen stopte "de terreur" niet. "Mensen uit Kanaleneiland zagen hem bijvoorbeeld in een homocafé, maakten foto's en verspreidden die. Door daar te zijn, zou hij zijn homoseksualiteit openlijk aan de wereld tonen en zette hij zijn familie te schande."
Contact met familie
Ondertussen probeerde Saïd zo goed en zo kwaad als het ging contact te onderhouden met zijn familie. Vooral zijn moeder, die veel van hem hield, sprak hij vaak, vertelt Jan.
Al met al leverde het hem enorm veel stress op. "Het ergste voor hem was dat hij aan de ene kant zichzelf wilde zijn en dat hij aan de andere kant zijn familie niet wilde teleurstellen. Uit die schizofrenie is hij nooit gekomen. Saïd is in die strijd vermalen."
Toch had zijn cultuur ook een andere zijde. "Hij was verpleegkundige en werkte met ouderen. Vanuit zijn cultuur had hij geleerd om respect voor hen te hebben. Hij was zo lief, zo kwetsbaar. Ze waren allemaal weg van hem."
Kwetsbaarheid
En zij waren niet de enigen. Saïd was heel betrokken bij mensen, zegt Jan. Dat was één van de redenen dat hij voor hem viel. "Hij was kwetsbaar en open, maar ging ook zijn eigen weg. Dat is een mooie combinatie; het lieve zachtaardige, maar niet passief. Zachtheid met kracht."
De triestheid van het verhaal, zegt Jan, is dat de "ongoing battle" nu afgesloten is – zonder happy end. "Als je terugkijkt, zie je dat hij heel hard heeft gevochten voor heel weinig geluk. Zijn opleiding ging goed, hij had zicht op een huis in Amsterdam. Als je dan 70 wordt, heb je hele slechte start gehad, maar heb je een hele periode kunnen genieten. Nu is het zo zinloos geweest."
Ongelooflijke glimlach
Die ongelooflijke glimlach van Saïd, die gaat Jan het allermeest missen. "De lol en het plezier dat hij kon hebben als hij een feestje maakte. Dat was prachtig om te zien."
