De politie gaf zondag de volledig herkenbare foto vrij van een man die in de trein zijn geslachtsdeel had laten zien aan een vrouw. Een effectieve manier van opsporing. Maar wanneer verlies je als dader het recht op privacy?
De man had van de politie een week de tijd gekregen zich vrijwillig te melden. Omdat hij dat niet deed, publiceerde de politie een herkenbare foto van hem. Binnen een dag gaf iemand zijn identiteit door.
De politie is nu bezig de man op te sporen en aan te houden. Dat is nog niet gelukt, zegt een politiewoordvoerder tegen RTL Nieuws.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
Eerder werd een verdachte herkenbaar in beeld gebracht toen hij een buschauffeur een kopstoot verkocht. Ook vier jonge verdachten van een winkeldiefstal in de sportzaak JD Sports in Amsterdam hadden wekenlang de tijd zich te melden voor de politie beelden naar buiten bracht waar de jongens herkenbaar op stonden.
Heksenjacht op daders
Deze opsporingsmethode is effectief, maar de effecten van het herkenbaar online zetten kunnen vergaande gevolgen hebben voor de dader(s). Toen videobeelden van de mishandeling van de 14-jarige Tommy uit Spijkenisse online kwamen, werd een heksenjacht op de daders geopend. Het liep zo uit de hand dat de verdachten moesten onderduiken.
Is het online zetten van een herkenbare verdachte wel een goed idee? "Dat is afhankelijk van de misdaad die iemand heeft gepleegd", zegt Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ICT en privaatrecht bij Radboud Universiteit. "Als de man in de trein alleen met zijn geslachtsdeel speelt in het openbaar, dan vind ik het disproportioneel om een herkenbare foto op internet te publiceren."
Zo’n foto staat voor lange tijd op internet. "Zelfs als de originele publicatie van de foto weer ongedaan wordt gemaakt. Eerst zou gekeken moeten worden of er lichtere middelen zijn om de man te identificeren. Misschien heeft de man wel een verstandelijke beperking en kan het gedrag hem maar ten dele worden aangerekend. Je weet het niet."
Voor altijd online
Volgens Arno R. Lodder, hoogleraar internetrecht aan de VU in Amsterdam en werkzaam voor het Centre for Law and Internet, heeft de schennispleger in de trein de kans gehad zich vrijwillig te melden. "Het is voor de politie een manier om in contact te komen met de dader als andere opsporingsmiddelen niet werken. Privacy is een recht waar grenzen aan zitten. Natuurlijk moet je de persoonlijke levenssfeer respecteren, maar in sommige gevallen kun je je niet langer op dit recht beroepen, wanneer je bijvoorbeeld strafwaardig gedrag vertoont."
Het dubbele is volgens Lodder wel dat de foto van de man zo snel mogelijk offline moet zodra de verdachte bekend is. "En dat is lastig, media kunnen het van hun site halen en je kunt bij Google een verzoek tot vergetelheid indienen, maar zo'n foto blijft toch rondslingeren op internet."
Veroordeeld door publiek
Een veroordeling op sociale media gaat ontzettend snel. Niet alleen als de politie een foto online zet. Door de ontwikkeling van kleine camera's op telefoon en in beveiligingscamera's bij huizen, nemen mensen volgens Lodder steeds meer het heft in eigen handen. Ze zetten bijvoorbeeld filmpjes van een inbraak online, of gedrag dat volgens hen niet door de beugel kan. "Hier schuilt ook een gevaar in. Je ziet niet altijd wat aan een voorval voorafgaat. Of doordat beelden niet heel herkenbaar zijn, kunnen mensen zich vergissen. Hier moet je voorzichtig mee zijn."
Als een dader al is veroordeeld door sociale media, kunnen rechters daar rekening mee houden bij de strafeis. "Doorgaans worden de straffen minder zwaar als iemand al via sociale media is veroordeeld."
Laatste redmiddel
"Het herkenbaar online zetten van een verdachte is een laatste redmiddel bij de opsporing, daar gaan we echt niet lichtzinnig mee om", legt Justine Asbroek uit, persofficier bij het Openbaar Ministerie in Amsterdam. "Dit geldt juist voor zedenfeiten, we willen niet dat iemand meteen als zedendelinquent bekendstaat, maar aan de andere kant zien we dat zedenfeiten vaak niet op zichzelf staan. Deze man laat niet alleen zijn geslachtsdeel zien, maar geeft de vrouw ook een tik op haar billen." Dat eerste is schennispleging, het tweede aanranding.
"Eerder hadden we een zaak waar een man vrouwen in hun kruis en bij hun borsten greep. Toen kregen we kritiek dat we te terughoudend waren. De man kon blijven doorgaan. Dat wilden we dit keer niet. Toen de man zich na een week niet had gemeld, hebben we de beelden herkenbaar naar buiten gebracht. Ook als preventie om vrouwen in het openbaar vervoer te beschermen tegen dit soort gedrag."
Elke zaak is maatwerk, zegt Asbroek. "Dit was geen dronken persoon. De man provoceerde de vrouw. We houden er tegenwoordig ook rekening mee dat aangevers soms de zelfgemaakte beelden zelf naar buiten brengen, ongeblurd en met geslachtsdeel in beeld. Dat wil je ook niet." Als de man is aangehouden, kan hij tijdens het proces om strafvermindering vragen omdat hij herkenbaar in beeld is gebracht.
