Je bent jong en hebt succes in je werk. Tegelijkertijd heb je constant het gevoel op je tenen te lopen en ben je bang dat mensen ooit zullen zien dat je eigenlijk helemaal niet zo getalenteerd bent. Deze angst beheerste het leven van actrice Imanuelle Grives. Maar ook van duizenden anderen.
De actrice werd afgelopen zomer betrapt met een grote hoeveelheid drugs op het festival Tomorrowland. Deze week vertelde ze aan tafel bij Jinek dat ze leed aan het bedriegerssyndroom, ook wel bekend als het imposter-syndroom: de ongefundeerde angst om volledig door de mand te vallen. Die was bij haar zo diepgeworteld dat het tot een climax kwam, vertelde ze emotioneel.
Loser
"Je denkt steeds dat mensen erachter komen dat je een enorme loser bent, en dat je helemaal niet zo leuk bent als iedereen denkt", zei ze. "Het maakt dan niet uit wat je hebt opgebouwd en wat je allemaal bereikt hebt."
Zeer emotionele Imanuelle Grives: 'Ik wilde gewoon kapot, Eva'
Grives' verhaal komt Vréneli Stadelmaier bekend voor. Ze is directeur van een loopbaancoachbedrijf voor hoogopgeleide vrouwen en schreef het boek 'F*ck die onzekerheid' over het bedriegerssyndroom. "Dit kan je leven beheersen."
Volgens haar heeft zeker twee derde van de vrouwen hier last van. Bij mannen speelt het probleem minder, zegt ze. "De gedachte dat je niet goed genoeg bent, herkent bijna iedereen wel. Er zijn mensen in staat om dat van zich af te zetten. Maar er zijn ook mensen die constant bang blijven om fouten te maken."
Fenomeen
Het fenomeen werd voor het eerst genoemd in een artikel uit 1978 van de Amerikaanse psychologen Pauline Clance en Suzanne Imes. Zij volgden 150 succesvolle, hoogopgeleide vrouwen. Maar hoewel alles hun voor de wind leek te gaan, ervoeren die vrouwen dit niet als succes. Ze waren ervan overtuigd dat ze anderen bedrogen of dat er fouten waren gemaakt op de universiteit waar ze hadden gestudeerd.
Vaak lag de oorzaak in hun jeugd, schreven de onderzoekers, waarin de vrouwen het gevoel hadden nooit goed genoeg te zijn of juist de hemel in werden geprezen.
Het zijn niet de minsten die zeggen last van de angst te hebben. Voormalig first lady Michelle Obama sprak openhartig op bijeenkomsten over het gevoel dat ze had dat ze niet thuishoorde bij de machtige mensen die ze ontmoette, ondanks haar opleidingen op Princeton en Harvard. Datzelfde gold voor actrice Meryl Streep. En ook mannen lijden eronder, weet Stadelmaier. "Astronaut Neil Armstrong had het, zelfs Albert Einstein." Het lijstje is lang.
Ben ik professor?
Vorig jaar schreef de net benoemde hoogleraar Marleen Kamperman in een column in de Volkskrant: "Ben ik professor? Hogepriester van Minerva, ik? Is hier geen misverstand in het spel? (...) Ik weet nauwelijks hoe het zit." Zelf ziet Stadelmaier ook veel voorbeelden langskomen. "Mensen met een prachtige baan, die zelfs een auto met chauffeur hebben, maar die tegen me zeggen: 'Ik kan er niet meer tegen, ze gaan erachter komen dat ik een waardeloze ceo ben'."
Volgens haar is het een ingewikkelde cirkel waarin je dan terecht bent gekomen. "Je kunt vechten of je kunt vluchten. Je kunt uitdagingen juist uit de weg gaan omdat je bang bent te falen. Dat kan leiden tot verveling in je werk. Maar je kunt ook keihard aan de slag gaan. 24 uur per dag werken, jezelf geen fouten permitteren. Maar dan ligt een burn-out op de loer."
Open
Het is volgens haar de kunst om er open over te zijn tegen mensen bij wie je je veilig voelt. "We denken bijna allemaal dat we de enigen zijn met dat gevoel. Maar dat is niet zo. Je moet alleen wel het zelfvertrouwen hebben om jezelf kwetsbaar op te durven stellen. Vaker ben je bang voor spoken en is de angst voor het lijden groter dan het lijden zelf."
Stadelmaier vindt het knap dat Grives nu haar verhaal heeft gedaan. Of het bedriegerssyndroom voor haar daarmee over is, is moeilijk te zeggen. "Maar als je je bewuster bent van dat stemmetje in je hoofd dat zegt dat je niks voorstelt en dat je door de mand gaat vallen, dan kun je er ook beter mee omgaan."
