De gevaren van mestgassen worden nog altijd onderschat. Hoewel de meeste boeren wel weten dat mest gevaarlijk kan zijn, gaat het ieder jaar toch opnieuw mis. Onderzoekers en nabestaanden van slachtoffers willen meer aandacht voor de risico's, zeker nu de boeren vanaf morgen weer mest mogen uitrijden.
In het Limburge Oostrum kwamen begin dit jaar nog twee mannen van 49 en 75 jaar om het leven bij hun werk in een gierkelder van een varkensbedrijf. Enkele dagen daarvoor overleed een man nadat hij in een mestput van een boerderij in het Gelderse Borculo was gevallen. Mogelijk raakte hij bedwelmd door de mestgassen.
Het zwaarste ongeval van de afgelopen jaren gebeurde in 2013 in het Friese Makkinga, waarbij drie mannen stikten in een mestsilo. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) deed onderzoek en kwam met een lijst van aanbevelingen. Toch blijven er ongelukken gebeuren, tot groot verdriet van Sjef en Rian Lemmers. Hun zoon Mark kwam bij het ongeluk in 2013 om het leven.
De zoon van Sjef overleed bij een mestsilo:
De boeren mogen vanaf morgen weer mest uitrijden. In Nederland wordt een enorme hoeveelheid mest geproduceerd. Een teveel aan mest kan echter bijdragen aan vervuiling van de bodem, grondwater en natuur. Daarom mag er jaarlijks tussen 31 augustus en 16 februari geen mest worden uitgereden en slaan de boeren het zolang op.
Eén teug
Wanneer het langdurig wordt opgeslagen, ontstaat een koeklaag op de mest die de gassen vasthoudt. Bij het mixen, overpompen en mengen breekt die koek en komen de gassen plotseling vrij. Het gaat dan om een combinatie van waterstofsulfide (H2S), ammoniak (NH3), kooldioxide (CO2), methaan (CH4). Eén ademteug kan al tot bedwelming leiden.
Het gaat vaak mis met silo's en tankwagens, omdat het afgesloten ruimtes zijn die niet goed kunnen worden geventileerd. Maar ook stallen kennen plaatsen waar tijdens het mixen (ondanks ventilatie) dodelijke concentraties giftige stoffen kunnen ontstaan.
Cijfers
Uit cijfers van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) blijkt dat er tussen 1980 en 2013 ten minste 35 ernstige ongevallen met mestgassen zijn gebeurd. Daarbij vielen 57 slachtoffers, waarvan 28 doden. De afgelopen jaren hebben zich gemiddeld ten minste drie gevallen per jaar voorgedaan. Alleen al dit jaar zijn drie personen overleden door mestongevallen.
Volgens de OVV zijn deze cijfers slechts het topje van de ijsberg. Ongevallen met minder ernstige gevolgen, waarvoor de hulpdiensten niet massaal hoeven uit te rukken en daardoor vaak niet in de media verschijnen, zijn in de statistieken nog niet meegenomen.
Volgens de OVV hebben ontwikkelingen in de agrarische sector de kans op ongevallen de afgelopen decennia vergoot. Schaalvergroting, strengere milieuwetgeving en aanscherping van het mestbeleid hebben er tot geleid dat er meer mest wordt geproduceerd. Ook wordt mest gedurende langere tijd opgeslagen en wordt steeds vaker spuiwater aan de mest toegevoegd, wat de vorming van mestgassen kan versterken.
Bij een groot deel van de ongelukken vallen extra slachtoffers doordat mensen die toevallig in de buurt zijn een reddingspoging doen en daarbij zelf gewond raken of overlijden, stelt de raad. Het gaat om acute noodsituaties en vaak hebben de helpers een familie- of collegiale band met het slachtoffer, wat zorgt voor impulsieve hulpacties.
Gebrek aan kennis
Volgens de OVV ontstaat het merendeel van de ongevallen doordat er onvoldoende veiligheidsmaatregelen worden getroffen, zoals het gebruik van geschikte adembeschermingsapparatuur, het regelmatig mixen van de mest en het zorgen voor voldoende ventilatie.
Het achterwege laten van deze veiligheidsmiddelen komt volgens de raad voort uit een gebrek aan kennis, waardoor boeren de gevaren onderschatten. De OVV raadde daarom in 2014 agrarische opleidingen aan om meer aandacht te besteden aan het onderwerp.
Lespakket
Eén van de scholen die dat inmiddels heeft gedaan, is de Aeres Hogeschool Dronten. "Bij ons is het tegenwoordig onderdeel van het lespakket", legt docent Jeroen Nolles uit.
Maar, erkent hij ook: "Mark Lemmens zat hier ook op school. Na zijn overlijden kwam nog een keer het besef hoe belangrijk het is om hier extra aandacht aan te besteden. Mark was echt geen domme jongen, maar ik denk dat hij destijds echt is overvallen met hoe snel het gaat."
