Overheid schendt privacy met fraudeopsporingssysteem SyRI
De Rotterdamse wijk Hillesluis, waar SyRI een tijdje draaide.
Beeld © ANP
SyRI, een computersysteem dat door de overheid wordt ingezet om gegevens van burgers aan elkaar te koppelen en fraude op te sporen, maakt een te grote inbreuk op de privacy.
Dat oordeelt de rechtbank in Den Haag. Gemeenten kunnen het Systeem Risico Indicatie gebruiken om aanwijzingen voor fraude te zoeken, maar de manier waarop dat gebeurt druist in tegen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Niet te controleren
"Er is haast geen persoonsgegeven te bedenken dat niet voor verwerking in aanmerking komt", meent de rechtbank. Bovendien is de manier waarop het systeem werkt niet te controleren.
De rechtbank in Den Haag.
Overigens serveerden de rechters niet het hele systeem af. Zij vinden controle van fraude op zich een legitiem doel, maar twee bepalingen over de inzet van SyRI worden 'onverbindend verklaard'. Dat betekent dat ze terug moeten naar de tekentafel. Hoe dat wordt opgelost, is aan de Tweede Kamer, meldt de persrechter.
Systeem gaat te ver
De zaak was aangespannen door zes organisaties, waaronder het Platform Bescherming Burgerrechten, de FNV en Privacy First, en de schrijvers Tommy Wieringa en Maxim Februari. Ze vinden dat het systeem te ver gaat. Iedere burger is bij voorbaat al verdacht, zeiden ze tegen de rechters.
'Blijf met je klauwen van m'n wijkie af': vier vragen over fraudedetector SyRI
Wat is SyRI?
SyRI koppelt gegevens uit databases van onder meer de Belastingdienst, uitkeringsinstantie UWV, de Sociale Verzekeringsbank en gemeenten om deze vervolgens te analyseren met algoritmen. Het gaat bijvoorbeeld om informatie over uitkeringen, toeslagen en schulden. Het algoritme moet uitwijzen bij wie het risico bestaat dat hij of zij mogelijk fraude pleegt met bijvoorbeeld een bijstandsuitkering of kinderbijslag. Deze mensen komen op een lijst en kunnen worden gecontroleerd door frauderechercheurs. Hun adres krijgt de titel 'verwonderadres'. Alle overheidsinstanties kunnen de lijst inzien. "Met behulp van SyRI kunnen fraude en misbruik met uitkeringen, toeslagen en belastingen worden opgespoord", meldt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Grote bezorgdheid
De partijen die de rechtszaak tegen de staat aanspanden, maken zich grote zorgen over het systeem. "Mensen die niets op hun kerfstok hebben, worden toch als verdachte behandeld en doorgelicht", vertelde Ronald Huissen van het Platform Bescherming Burgerrechten eerder tegen RTL Nieuws. "Je kunt zeggen dat je niets te verbergen hebt", vervolgt hij. "Maar iedereen die weleens de overheid tegen zich heeft gehad terwijl hij onschuldig is weet dat dat een hele nare situatie is." Hij doelt daarmee op het recente toeslagenschandaal bij de Belastingdienst, waarbij ouders ontvangen toeslagen plotseling moesten terugbetalen en daardoor in grote problemen raakten.
Volgens Huissen is de balans tussen privacy en de macht van de overheid helemaal zoek.
Nieuwe aanpak uitkeringsfraude dupeert onschuldige gezinnen
Altijd weten wat er speelt?
Download de gratis RTL Nieuws-app en blijf op de hoogte.
