Zo'n 30 doden per jaar en naar schatting zo'n 200.000 slachtoffers. Huiselijk geweld blijft een hardnekkig probleem. Maar burgemeesters leggen al jaren te weinig huisverboden op, blijkt uit nieuw onderzoek.
Het huisverbod is een sterk middel om een geweldpleger tijdelijk de deur uit te zetten maar kan veel vaker worden ingezet. Nu gebeurt dat bij slechts 3 tot 12 procent van de politiemeldingen. Tot die conclusie komen onderzoekers van het Verwey-Jonker Instituut.
Rol burgemeester
Zij hebben de daling van het aantal uitgedeelde huisverboden onderzocht in de vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, en Den Haag.
Sinds 2009 hebben burgemeesters de bevoegdheid om bij huiselijk geweld of acute dreiging daarvan de agressor voor tenminste tien dagen uit huis te plaatsen.
'Hij sloeg gaten in de deur'
Afkoelperiode voor 10 dagen
- Als een geweldpleger een huisverbod krijgt van de burgemeester, mag hij zijn woning niet meer in en ook geen contact opnemen met zijn partner of de kinderen. De 'afkoelingsperiode' moet voorkomen dat het nog erger wordt.
- De politie mag dan het huis in en de huissleutels van de agressor afpakken om te voorkomen dat diegene terugkomt naar huis.
- Het verbod is voor tien dagen, maar kan worden verlengd met maximaal achttien dagen. Op overtreding van het huisverbod staat een gevangenisstraf van maximaal twee jaar.
- Hulpverleners en de politie vinden het huisverbod een krachtig middel tegen huiselijk geweld omdat het als het goed is een combinatie is van directe bescherming van de slachtoffers en tegelijkertijd hulp wordt geregeld voor alle gezinsleden, dus ook degene die gewelddadig is.
- Huiselijk geweld is in de meeste gevallen geweld door een (ex-)partner. Vrouwen zijn vaker slachtoffer dan mannen, vooral als sprake is van structureel geweld.
Boosdoeners waren reorganisaties
De nieuwe maatregel werd elf jaar geleden met open armen ontvangen. Het heeft burgemeesters de mogelijkheid gegeven achter de voordeur in te grijpen. Ook bij gezinnen die duidelijk lijden onder huiselijk geweld, maar waar de politie nog niet officieel een strafbaar feit heeft kunnen vaststellen.
In het eerste jaar dat het kon, werden er landelijk ruim 2000 huisverboden ingezet. In 2013 groeide dat naar 3500. Maar in 2014 zette een daling in (3300 huisverboden), terwijl het aantal meldingen van huiselijk geweld niet afnam.
Hoe dat kon? Voor de vier grote steden is dat nu dus uitgezocht. Vooral de reorganisaties bij de politie en de zorg waren de boosdoeners, concluderen de onderzoekers van het Verwey-Jonker Instituut.
Door de grote reorganisatie bij de politie in 2013, de invoering van de Nationale Politie, verminderde de specifieke aandacht voor huiselijk geweld, zagen de onderzoekers. Dat gebeurde ook bij de hulpverlening, toen in 2015 veel zorgtaken van het Rijk naar gemeenten zijn gegaan. Daarbij kwam Veilig Thuis tot stand, en hiermee veranderde ook de uitvoering van de huisverbodprocedure.
Te weinig kennis en capaciteit
"Ook al is er in de vier steden sinds 2017 weer een stijging te zien, we zijn nog niet terug op het oude niveau", zegt Katinka Lünnemann, een van de onderzoekers. "Capaciteitsproblemen bij de politie en hulpverlening maken het lastig een huisverbodprocedure op te starten en door te zetten. Het heeft ook te maken met te weinig kennis bij agenten en hulpverleners over wanneer je een huisverbod kunt inzetten."
Lünnemann zegt dat opvalt dat hulpverleners niet goed genoeg weten dat een huisverbod ook ingezet kan worden als er geen crisismelding bij de politie is gedaan. "Hulpverleners kunnen ook een tijdelijk huisverbod aanvragen als er een vermoeden is van ernstig en onmiddellijk gevaar. Hier wordt nog niet genoeg gebruik van gemaakt."
'Zou vijf keer vaker moeten'
Teun Haans, manager bij hulporganisatie Sterk Huis in Goirle, ziet tot zijn spijt dat ook in zijn regio te weinig van het huisverbod gebruik wordt gemaakt. Net als vrijwel alle politiemensen en hulpverleners die aan het onderzoek meewerkten, vindt hij dat het beter moet.
"In de regio Hart van Brabant hebben wij veertig huisverboden opgelegd in 2019. En als je kijkt naar de ernst van de situatie waar een huisverbod geschikt voor is, dan moet je toch denken aan een kleine tweehonderd zaken. Dus dat is een factor vijf keer zo veel."
'Vrouwen dubbel slachtoffer'
Met een huisverbod pak je de pleger aan, waardoor je beter hulp kunt verlenen in de thuissituatie en ook de man hulp kunt bieden, legt Haans uit. "Ik ben van mening dat als je het huisverbod te weinig inzet, je vrouwen en kinderen dubbel slachtoffer maakt. Slachtoffers van geweld neem je ook nog hun veilig plek af, hun huis of hun school."
Haans kent genoeg crisissituaties waarbij hij en zijn collega's heel blij zijn geweest dat het huisverbod bestaat. "Het middel kan gedragspatronen doorbreken. We hebben een situatie gehad waarin door het huisverbod de vrouw tot de conclusie kwam dat haar relatie ongezond was. Na de afkoelperiode van het huisverbod heeft ze het besluit genomen om te gaan scheiden."
