Jongeren die hoog scoren op problematisch socialemediagebruik hebben meer last van concentratieverlies en impulsiviteit. Dit blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht. Er is zelfs een verband gelegd tussen obsessief gebruik van sociale media en ADHD-kenmerken.
"Als jongeren bijvoorbeeld in gedachten voortdurend met sociale media bezig zijn, ook als ze niet online zijn, dan kan er sprake zijn van controleverlies", zegt Regina van den Eijnden van de Universiteit Utrecht tegen RTL Nieuws.
Volgens haar gaat het niet om de tijd die jongeren besteden op sociale media, maar om de manier waarop ze het gebruiken. "Als er duidelijk sprake is van verlies aan controle, zoals het willen minderen, maar dat lukt niet of als het gebruik bijvoorbeeld ten koste gaat van andere belangrijke bezigheden zoals hobby’s of het maken van huiswerk, dan ontwikkelen ze meer concentratieproblemen en impulsiviteit."
Hoe groot is het probleem?
7,4 procent van de leerlingen in het voortgezet onderwijs zegt last te hebben van problematisch socialemediagebruik. Ze ervaren vijf of meer symptomen die ook gebruikt worden om een gameverslaving te meten. Er werd bijvoorbeeld gevraagd of de jongeren regelmatig geen interesse hebben in hobby's of sport omdat ze liever met sociale media bezig zijn. Dat ze tegen hun ouders liegen over de tijd die ze aan sociale media besteden of ze regelmatig ruzie hebben over hun gebruik.
Ter vergelijking: 4 procent van de jongeren ervaart problematisch gamegedrag. Dit is lager dan bij een sociale media-verslaving, maar de problemen lijken heftiger. Gamen gaat vaak ten koste van hobby's. Waar bij sociale mediagebruik nog met anderen wordt gecommuniceerd, is dat bij gameproblematiek niet altijd zo. Jongeren, vaak jongens, komen vaker in een sociaal isolement, en de ontwikkeling van sociale skills blijft achter. Die symptomen zie je niet bij een sociale mediaverslaving.
Bron: HBSC
Nieuwe trend
Ondanks dat jongeren zelf zeggen last te hebben van hun problematisch socialemediagebruik, staan ze niet massaal in de rij bij verslavingsklinieken. Floor van Bakkum van Jellinek zegt dat het aantal aanmeldingen voor een internetverslaving beperkt is. "Dat zijn er enkele tientallen op jaarbasis. De meesten van hen zijn jongvolwassenen tussen de 18 en 24 jaar. Af en toe zit daar een ouder iemand bij."
Van Bakkum heeft wel een verklaring voor het geringe aantal aanmeldingen. "De maatschappij leert omgaan met nieuwe trends als de ontwikkeling van internet en sociale media", vertelt ze. "Door nieuwe regels en gedragscodes passen mensen hun gedrag aan. In sommige clubs zijn telefoons bijvoorbeeld niet meer toegestaan."
Geen behandeling
Maar er is volgens Van den Eijnden wel degelijk iets aan de hand. Ze vraagt voor het onderzoek Digital Youth elk jaar aan jongeren hoe het is gesteld met hun socialemedia- en gamegebruik. "Ik kan nog niet zeggen of de problemen de afgelopen jaren zijn toegenomen, daar moeten we nog goed naar kijken. Maar ik weet wel dat een derde van de jongeren zelf aangeeft last te hebben van iets dat op een verslaving lijkt."
Toch kan een eventuele verslaving niet worden behandeld, omdat die simpelweg niet wordt erkend als verslaving. Het kost jaren een officiële diagnose vast te leggen in de DSM-5, het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Daar staat een gameverslaving ook nog niet in, al wordt die wel erkend door de World Health Organization.
'Iedereen zit veel op mobiel'
"Of je het wel of geen verslaving noemt, maakt me niet uit", zegt Van den Eijnden. "Maar er is een groep die problemen ontwikkelt als gevolg van dwangmatig socialemediagebruik." Ze heeft wel een verklaring waarom een gameverslaving beter herkend wordt dan een socialemediaverslaving. "Die laatste wordt minder door ouders herkend. Alle jongeren zitten veel en vaak op hun mobieltje te kijken. Dat is anders dan nachtenlang gamen en niet meer buiten komen."
Volgens haar is het moeilijk te zien wanneer iemand een serieus probleem heeft met sociale media. "De gevolgen, zoals concentratieverlies en meer impulsiviteit, worden niet meteen gelinkt aan het aantal uren op Snapchat of Instagram."
Alcohol of drugs
Als een jongere bij de psycholoog zit en vertelt dat het niet goed gaat, is het moeilijk vast te stellen of die symptomen zijn ontstaan door eindeloos berichten posten en om de minuut het aantal likes checken. "Het compulsieve, dwangmatige gedrag is minder opvallend dan bij gamen en dat maakt het moeilijk een diagnose te stellen."
Daardoor is het lastig om socialemediagebruik als oorzaak van het probleem te onderkennen. Terwijl dat bij gamen, of bij alcohol of drugs veel makkelijker aan elkaar te koppelen is."
