Per 1 januari stopt de telefonische hulplijn Sektesignaal. Het meldpunt werd zo'n zeven jaar geleden opgericht om kwetsbare volgelingen van gesloten geloofsgemeenschappen te helpen. Nu draait de overheid de geldkraan van het meldpunt dicht. Experts en voormalige sekteleden maken zich zorgen.
"Het gaat om schrijnende en heftige situaties", zegt Karin Krijnen tegen RTL Nieuws. Ze werkt bij NL Confidential, dat Sektesignaal beheert. Over 2019 kreeg het bedrijf daar voor het laatst subsidie voor.
Volgens Krijnen zijn hulpbehoevenden de dupe van de maatregel. "Het gaat misschien niet om duizenden gevallen per jaar, maar wij hebben dit jaar toch zo'n honderd dossiers."
'Buitengewoon treurig'
De in religie en recht gespecialiseerde Groningse hoogleraar Fokko Oldenhuis zegt dat een meldpunt hard nodig is. "Hier ligt nu echt een taak voor de overheid. Als iemand in handen valt van zo'n club en een bezorgd familielid in de media zijn zorgen uit, kan hij zo van de weg worden gereden. Een overheidsinstantie is veel minder kwetsbaar."
Ook Tweede Kamerlid Michiel van Nispen van de SP noemt het 'buitengewoon treurig' dat Sektesignaal stopt. "Dit gaat niet om enorme groepen mensen, maar dat maakt het leed van deze mensen en hun familie niet minder groot."
"We kunnen eigenlijk maar weinig doen als we gebeld worden", zegt Krijnen over de beperkingen van Sektesignaal. "Informatie delen is bijvoorbeeld essentieel. Maar zodra dat persoonsgegevens zijn, heb je het over strafrechtelijke informatie." En die mag het meldpunt niet delen. Zo krijgen mensen die in handen zijn van een sekte, niet de hulp die nodig is.
'Ik was alles kwijt'
Iemand die de hulp goed had kunnen gebruiken, is Geertje Tobé; zij werd het slachtoffer van een sekte. Achttien jaar lang werd ze in de sekte Gemeente Gods compleet gehersenspoeld. "Ik was alles kwijt", vertelt ze. "Mijn geld, mijn eigenwaarde, mijn lichaam, mijn zelfvertrouwen."
Aanvankelijk werd ze hartelijk welkom geheten door de zelfbenoemde profeet Sipke Vrieswijk, en de eerste drie maanden beleefde ze als in een gelukzalige roes. Daarna volgden jaren van seksueel misbruik. De roes waarin ze in eerste instantie verkeerde, kwam van de drugs die ze toegediend kreeg onder het mom van vitaminepillen.
Geetje wilde er wel uit. Maar hoe? "Ik vind dat er heel weinig hulp wordt aangeboden vanuit de Nederlandse overheid. Ik wist niet waar ik naartoe kon, ik kon nergens heen. Ik heb wel met een agent een gesprek gehad, maar die wist eigenlijk totaal niet hoe hij me kon helpen."
Ze had geluk. Toen sekteleider Vrieswijk werd gearresteerd, moest er geld verdiend worden om de sekte te onderhouden. Op de school waar Geertje ging werken, ontmoette ze haar leidinggevende Eef. Stukje bij beetje kon hij haar vertrouwen winnen en helpen haar zelfvertrouwen op te bouwen. Het zou nog tien jaar duren voordat ze in 2005 uit de sekte durfde te stappen.
'Ieder jaar een worsteling'
De hulp die er de laatste jaren was, vervalt dus per 1 januari. Dat is jammer, vinden ze ook bij NL Confidential, maar zij zijn er onderhand ook wel klaar mee.
"Wij houden er eind dit jaar mee op en richten ons op de andere hulplijnen. We hoeven ook geen lobby om ons weer een extra jaartje in de lucht te houden, daar zijn we al een tijdje voorbij. Het is ieder jaar een nieuwe worsteling geweest." Uiteindelijk is het stopzetten van de subsidie een politiek besluit, volgens Krijnen. "Wij hebben ons daar bij neergelegd."
Totstandkoming
In februari 2011 was heel Nederland in rep en roer door een reportage van Undercover in Nederland, het SBS-programma van journalist Alberto Stegeman. In de uitzending stond de geloofssekte Miracle of Love centraal. "Enge mensen", aldus Stegeman. In de uitzending was te zien hoe de organisatie vooral uit is op geld en mensen dwingt tot seksuele handelingen.
De ophef reikte tot aan de Tweede Kamer en de toenmalig minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten (VVD) beloofde nader onderzoek te doen naar gesloten geloofsgemeenschappen in ons land, en sprak over de oprichting van een speciaal meldpunt. Dat kwam er: vanaf 2013 was Sektesignaal operationeel en bereikbaar.
Professor Oldenhuis hoopt dat een andere oplossing mogelijk is voor de hulplijn. "Sektesignaal zou moeten worden opgepoetst en meer bevoegdheden krijgen. Het is zaak dat de overheid alert is om de mentaal zwakke burger bescherming te bieden. Het is nu een grote blinde vlek."
'Geluk gehad'
Ook Geertje hoopt dat er toch een oplossing komt, en dat de overheid mensen een helpende hand kan bieden die in handen van een sekte zijn gevallen. Want ze weet: zij is een uitzondering. "Weet je, ik ben een van de weinigen die het gered heeft, die weer normaal is, die weer in het leven staat. Ik heb zo'n geluk gehad."
Hoeveel sektes zijn er in Nederland?
In 2013 onderzocht het Arnhemse onderzoeksbureau Bureau Beke, in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie, hoeveel sektes er in Nederland zijn.
Dat gebeurde naar aanleiding van de misstanden bij Miracle of Love, de sekte die door Alberto Stegeman werd onderzocht. Het bleek nog behoorlijk lastig om daar een concreet getal op te plakken: "Geschat wordt dat dit er enkele honderden zijn", volgens het onderzoeksbureau.
- Over 84 bewegingen werden misstanden gemeld.
- Vier meldingen gingen over mogelijke overtredingen van het strafrecht, zoals zedendelicten, mishandelingen, of bedreiging.
- Bij het overgrote deel van de meldingen (76 van de 84) betrof het misstanden met een 'psychologische component': meestal manipulatieve druk om bijvoorbeeld dure cursussen te volgen, geld te doneren en om het privéleven of eigen mening op te geven.
