Nee, nee, nee. Maar uiteindelijk zeg je toch ja en koop je toch dat ene kledingstuk of keukenapparaat. Het vraagt nogal wat zelfbeheersing om niet te bezwijken onder de druk van Black Friday, weet consumentenpsycholoog Patrick Wessels. "Op een gegeven moment kan je geen nee meer zeggen."
De kortingen vliegen je deze dagen om de oren: 20, 40, soms meer dan 60 procent korting op allerlei producten. De ene aanbieding is nog wel mooier dan de andere. Nee zeggen lijkt simpel, maar dat is het helemaal niet, zegt Wessels. "Het werkt net zoals met een spier: je kan hem aanspannen waardoor je weerstand kan opvangen, maar op een gegeven moment raakt die uitgeput. Dan kan je geen nee meer zeggen tegen opnieuw een prikkel."
Als een spier
Zo kun je de eerste tien keer misschien nog nee zeggen tegen een ogenschijnlijk gunstige aanbieding, maar het wordt steeds moeilijker. "Je gaat gaandeweg steeds meer goed praten waarom je toch wel iets kan kopen. Bijvoorbeeld omdat het zo'n goede aanbieding is die je niet kon laten liggen of dat het voor een keertje wel kan. Uiteindelijk blijk je minder weerbaar dan je dacht."
Volgens hem spelen marketeers handig in op de onbewuste wil van consumenten. "We weten van onszelf vaak niet wat we echt willen, wat onze werkelijke overwegingen zijn om producten aan te schaffen, hoe gevoelig we zijn voor schaarste, status, kleuren en geuren. Daardoor trappen we er toch vaker in dan je zou willen."
Sociale druk
Bovendien speelt er een sociale druk mee, stelt Wessels. "Als vrienden of familieleden vertellen over die ene leuke aankoop die ze in de uitverkoop waren tegengekomen, dan wil je dat niet gemist hebben. Dat is een onbewuste reden waarom velen toch overstag gaan om iets te kopen, zonder dat ze dat van plan waren."
Minke van Kuijen weet er alles van. Op Instagram laat ze onder de naam Gierige Gerda zien hoe ze dagelijks op koopjes jaagt. Voor Black Friday heeft ze nu een lijstje gemaakt van spullen die ze wil kopen. Maar dat lijstje is vrij kort: een krultang en een kledingstomer.
In de hand houden
Toch sluit ze niet uit dat ze na Black Friday met andere dingen eindigt. Dat vindt ze niet erg, ze weet inmiddels dat ze zichzelf goed in de hand kan houden. "Vroeger was dat wel anders. Toen had ik echte uitspattingen en kocht ik dingen gewoon om te kopen en omdat het in de uitverkoop was. Maar je bent dan helemaal niet bezig met besparen."
Dat het moeilijk is om nee te zeggen op aanbiedingen, weet ze dus als geen ander. Ze heeft weliswaar trucjes om iets minder snel voor een koopje te vallen, maar uiteindelijk komt het op hetzelfde neer: discipline. "Je kan een budget stellen, een lijstje maken van dingen die je wil aanschaffen of bij elke aanbieding kritisch nadenken, maar het komt toch op jezelf aan."
Consumentenpsycholoog Patrick Wessels is het daarmee eens. "Je kan drempels opwerpen om het wat moeilijker te maken. Opschrijven wat je daadwerkelijk nodig hebt, dat vertellen aan iemand anders. Het kan helpen om te zorgen dat je minder snel emoties laat meespelen in het aankopen van spullen. Maar emoties helemaal negeren, kan niet. En dat is ook niet zo erg."
Gelukkig
Want ook hij weet, een impulsaankoop kan je best gelukkig maken voor even. "Het enige dat je niet moet willen, is zonder plan gaan shoppen. Dan is de kans groot dat je thuiskomt met iets waarvan je het niet nodig hebt. En waarvan je in februari misschien wel zegt: had ik dat geld maar uitgegeven aan een leuk etentje met die goede vriend of vriendin."
Voorkom dat jij in de valkuil trapt
Wil je dit jaar voor de verandering niet meer of duurdere dingen kopen dan je nodig hebt? Volg dan deze tips van consumentenpsycholoog Patrick Wessels:
- "Onderzoek wat prijzen gedurende het jaar doen. Is het wel echt een aanbieding, of is dat product stiekem bijvoorbeeld goedkoper als je het een paar maanden later koopt?"
- "Denk van tevoren goed na wat je nodig hebt. Kijk dan naar één product: voldoet dat? Koop het dan. Er zal altijd een fiets zijn met meer versnellingen, of een grotere tv. Laat je niet verleiden om die te kopen."
- "Ga naar een rustige winkel of koop online als je in een rustige ruimte bent. Ons bewustzijn raakt geprikkeld door invloeden: je ziet, hoort, ruikt... Hoe drukker het wordt, hoe meer prikkels er zijn. Je brein is daar dan mee bezig en minder goed in staat zich bezig te houden met de aankoop. En dan neemt je gevoel het over."
- "Vergelijk de prijzen bij verschillende winkels. Ook als een product wordt neergezet als heel goedkoop. Is het dat wel echt, of kun je het ergens nog goedkoper vinden?"
