Een cliënt die iedere dag je voicemail volscheldt of je bedreigt via social media. Sociaal werkers hebben regelmatig te maken met agressie, geweld en intimidatie. "Een cliënt zei ooit: 'Als jij er voor zorgt dat de kinderrechter doet wat jij zegt, ligt jouw kop er af. Dan weet ik jou en je familie te vinden'."
Fysieke en verbale agressie is aan de orde van de dag bij sociaal werkers. Dat blijkt uit een enquête van RTL Nieuws en de beroepsvereniging voor professionals in sociaal werk BPSW, onder ruim 4000 sociaal werkers die werken bij onder andere Jeugdzorg, gehandicaptenzorg, reclassering, GGZ, dak- en thuislozenopvang, wijkteams en crisisopvang.
Bedreigd door cliënt
Bijna allemaal hebben ze in de afgelopen drie jaar te maken gehad met verbaal geweld en intimidatie (97 en 90 procent). Zo'n 40 procent gaf aan weleens te maken te hebben met fysiek geweld, en ruim de helft van alle respondenten zegt dat ze zich weleens bedreigd voelen door een cliënt.
Geweld op het werk laat sociaal werker Anouk niet los:
"Wij zijn geschrokken van de omvang van het geweld", zegt Jan Willem Bruins, directeur van BPSW. "Eigenlijk heeft iedere sociaal werker hier dus mee te maken."
Gewend en getraind
Sociaal werkers zijn volgens Bruins gewend en getraind om met stressvolle situaties om te gaan. "Maar dit kan echt niet. Het is belangrijk dat sociaal werkers, werkgevers, politiek en de samenleving dit nooit normaal gaan vinden."
'Ik weet jou en je familie te vinden'
In de enquête zijn de sociaal werkers ook gevraagd naar voorbeelden van agressie, geweld en bedreigingen uit de praktijk. Een greep uit de reacties:
- Een vader die mij opbelde nadat ik zijn zoon had gesproken. Hij vertelde mij dat ik weg moest blijven uit zijn gezin en anders 'wist ik wel wat er ging gebeuren'.
- Ik ben eens tijdens een zitting bij mij keel gepakt door een moeder.
- Een moeder belde mij om te waarschuwen dat de vader een vuurwapen zou kopen en mij dood wilde schieten
- Een cliënt werd beperkt in zijn eigen wil. Daarop werd hij direct agressief waarbij hij aan mij haren trok, beet, sloeg, krabde en naderhand nog dreigend bleef en veel verbale agressie vertoonde.
- Mijn voicemail volschelden en vervolgens dreigen mij iets aan te doen als ik niet snel zou helpen
- Een cliënt die zei: 'Als jij er voor zorgt dat de kinderrechter doet wat jij zegt, ligt jouw kop er af. Als jij hier nog één stap binnen durft te zetten, weet ik jou en jouw familie te vinden.
- Een vader die mij altijd probeerde te intimideren, door bijvoorbeeld te zeggen: 'Als je mijn zoon afneemt, weet ik je te vinden. Dan vind ik jou en jouw familie'.
- Een huisbezoek waarbij de sfeer opeens erg grillig en dreigend werd door boosheid van cliënten. Ik voelde me niet meer veilig in het huis en ben direct weg gegaan.
- Een vader heeft aangegeven dat als ik de uithuisplaatsing door ging zetten ik wel ging merken wat er ging gebeuren. Ik was toen 32 weken zwanger, dus voelde me erg kwetsbaar.
- Een cliënt die zei: 'Ik heb er nog wel een paar jaar gevangenis voor over, als jij mijn kind uit huis haalt'.
- Cliënten die je met naam en toenaam noemen op Facebook. Veel modder gooien. Indirecte bedreigingen en directe bedreigen, dat ze je weten te vinden.
- Vloeken en schelden heb ik dagelijks mee te maken via mail, telefoon of persoonlijk.
- Ik ben een keer onverwachts op mijn neus geslagen bij het uitdelen van medicatie.
- Cliënten die schelden tijdens gesprekken, stoel omgooien en vloekend de deur uitlopen en die heel hard dichtslaan.
- Insluiting in de woning van cliënt waarbij ik via het raam wist te ontsnappen. Daarna het contact beëindigd, maar werd gestalkt en later bedreigd met de dood via mijn voicemail.
- Dat de jongeren van de leefgroep mij met meerdere personen wilden 'pakken'.
Bruins noemt de uitkomsten van de enquête 'schokkend en ontoelaatbaar'. "Het gaat echt grenzen over. En het probleem groeit, dat horen we ook van de professionals."
Niet anoniem
Bruins maakt zich zorgen over de 'vele nieuwe mogelijkheden om te bedreigen en intimideren via social media'. "We gaan daarover ook met de minister in gesprek, het is belangrijk dat daar tegen opgetreden wordt. Dit moet met kracht bestreden worden."
Agressie tegen sociaal werkers heeft volgens Bruins een specifiek karakter. "Sociaal werk kun je niet anoniem doen. Mensen zijn dus traceerbaar en vindbaar en daardoor vatbaar voor bedreigingen. En als sociaal werker moet je vaak terugkeren naar de locatie en mensen waar de agressie heeft plaatsgevonden. Mensen kunnen daar jarenlang last van hebben."
Aangifte = actie
Ook gebeurt er volgens Bruins nog te weinig met aangiftes van sociaal werkers. "Als een sociaal werker aangifte doet, moet dat ook tot actie leiden, maar dat gebeurt lang niet altijd. In het verleden is afgesproken dat aangiftes van agressie tegen medewerkers in het publieke domein voorrang krijgen, maar daar komt volgens de medewerkers weinig van terecht."
Reactie minister Hugo de Jonge
Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zegt tegen RTL Nieuws dat hij het beeld dat uit de enquête naar voren komt, 'helaas herkent'.
"We weten dat onze medewerkers in de frontlinie te maken hebben met geweld en agressie. Dat het bestaat is, een feit en daar moeten we en zijn we mee aan de slag", zegt hij.
'Ga netjes met ze om'
Hij noemt agressie tegen sociaal werkers onacceptabel. "Zij komen jou uit je problemen helpen. Dat je problemen hebt, is geen enkele reden om geweld te gebruiken. Dit zijn de mensen die je helpen, dus ga netjes met ze om."
De Jonge vindt dat er altijd aangifte gedaan moet worden. "Daarmee onderstreep je dat het onacceptabel gedrag is. Het is vervolgens aan ons, aan de overheid, om te zorgen dat we met die aangifte aan de slag gaan en dat er stevige eisen gesteld worden."
Training
Ook voor werkgevers ziet hij een rol weggelegd. "Zij kunnen hun mensen stimuleren bij het doen van aangifte en ook helpen door de aangifte als organisatie te doen, zodat de werknemer anoniem kan blijven. Ook moeten ze hun mensen op de juiste manieren trainen voor dit soort situaties."
Tot slot zegt hij: "We zijn er mee bezig, maar we moeten meer doen. We zien dat er in meer sectoren sprake is van verbaal en fysiek geweld. Er is nooit een goede reden voor agressief gedrag richting iemand die jou komt helpen."
