Drugscriminelen ronselen jongeren op school: 'Het gebeurt overal'

Om jongeren op het rechte pad te houden, wordt er op steeds meer scholen voorlichtingsles gegeven over drugscriminaliteit. Maar dat is niet genoeg; scholen willen meer actie van de overheid.

Lector Ondermijning Emile Kolthoff van de Avans Hogeschool, Weerbare Maatschappij Gelderland-Midden en de MBO Raad zijn ernstig bezorgd: want wie eenmaal in het drugswereldje terechtkomt, komt er moeilijk weer uit. De criminelen benaderen leerlingen en studenten op het voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoge scholen om klusjes voor hen te doen in ruil voor geld of drugs.

Modelstudenten

Ton Heerts, voorzitter van de MBO Raad, ziet dat jongeren 'in parallelle werelden leven'. "Het gaat vaak om jongeren die binnen hun opleiding modelstudenten zijn maar daarbuiten criminaliteit plegen. Daardoor zijn deze jongeren niet eenvoudig herkenbaar voor de school."

Ook Emile Kolthoff, Lector Ondermijning van de Avans Hogeschool, zegt dat het probleem er op alle schoolniveaus is. "Ronselen gebeurt op elke school. Dat durf ik wel te stellen", zegt hij. Hij ziet dat studenten op het hbo ook benaderd worden. "Jongeren zijn kwetsbaar om in aanraking te komen met drugscriminaliteit, want het verdient veel."

Petra van den Berg van Programma Samen Weerbaar geeft lessen in ondermijning op het voortgezet onderwijs in Gelderland. "Op school denken ze vaak, dit speelt hier niet. Maar als je docenten vraagt wat ze zien, dan ziet bijna elke leraar het. Het is geen probleem van de school, maar van de maatschappij. De school is waar leerlingen en studenten samenkomen."

Drugs zijn normaal

Hoe het kan dat jongeren zich over laten halen, komt volgens de deskundigen onder andere door de normalisering van het drugsgebruik. "Jongeren willen snel geld verdienen en ergens bijhoren", zegt Petra van den Berg. "Drugs zijn heel normaal. De moraal is verschoven. Dingen die we niet normaal moeten vinden, vinden de jongeren nu wel normaal. En daardoor belanden ze makkelijker in de drugshandel."

Dat herkent Kolthoff. "Een van de problemen waarom ze het zo makkelijk doen, is omdat ze het zelf gebruiken. 75 procent van hbo-studenten die naar een festival gaat, gebruikt zelf pillen. Dat vinden ze allemaal normaal. Ouders ook. Dat maakt dat er geen taboe meer op ligt. Waarom zou je het dan niet rondbrengen?"

Steeds meer scholen geven daarom nu lessen in ondermijning (de onderwereld die de bovenwereld betrek bij haar criminele activiteiten), om de jongeren te waarschuwen. De Avans Hogeschool en programma Samen Weerbaar hebben een lespakket gemaakt voor hbo-studenten, waarin met name bewustwording en het opvangen van signalen aan bod komt. Andere hogescholen hebben al aangegeven deze lessen ook te willen geven.

De lessen zijn gemaakt voor alle studenten, maar er zijn studenten die een hoger risico vormen. "Bijvoorbeeld scheikunde- of laboratoriumstudenten", zegt Kolthoff. "Die zijn interessant voor de bijdrage aan productie van drugs. Of financiële studenten die mee kunnen helpen bij witwassen. Voor hen maken we een aparte les."

Petra van den Berg hoopt dat hun lessen jongeren weerbaar maakt. "Scholen willen deze lessen geven uit voorzorg of omdat ze zien dat er ook echt ondermijning plaatsvindt. Je kunt de lessen scharen onder burgerschap. Wij geven nu één les, de school moet het daarna zelf geven. We zwengelen het aan, de docent maakt het zelf af."

Geen protocollen

De Avans Hogeschool wil ook de aanpak binnen de scholen aanscherpen. "Het ontbreekt aan goede protocollen en vangnetconstructies op scholen", zegt Kolthoff. "Er zijn vertrouwenspersonen, mentoren, decanen, maar die weten ook niet precies wat ze hier mee moeten. We willen naar een heldere meldstructuur waar docenten en studenten terecht kunnen met vragen of signalen. Inclusief een lijntje naar de politie of de gemeente."

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de aanpak van deze problematiek. In de praktijk blijkt dat de aanpak per gemeente erg verschilt. Volgens Kolthoff staat die aanpak nog in de kinderschoenen. "Gemeenten doen nog te weinig. Er is geen structureel beleid. Ze herkennen het probleem, maar het is lastig om er een vinger achter te krijgen. Er is vaak geen concrete aanpak."

Ton Heerts van de MBO Raad stelt actief ter discussie tot hoe ver de verantwoordelijkheid van de school reikt. "Hoe verhoudt de leerplicht zich tot zorg en politie en justitie? Dat is een duivels dilemma. Maar nu mist er een autoriteit die het voortouw neemt. Als je echt serieuze vermoedens hebt, dan moet de regie aangescherpt worden. Die is nu niet stevig genoeg belegd. Het Openbaar Ministerie en de politie moeten hier meer een regisserende rol in nemen. Maar dat is moeilijk, want het is een dunne lijn tussen zorg en repressie."

Ook moet er wat hem betreft goed gekeken worden naar de aanpak van jongeren die in de criminaliteit belanden. "Straffen is geen oplossing, daar worden deze jongeren niet beter van. Maar wat dan wel? Die regisseur moet dat per geval bekijken."

Harde aanpak

Petra van den Berg beaamt dat de aanpak verbeterd moet worden. "Het is een maatschappelijk probleem en vraagt om een volledige aanpak. Daar passen deze lessen ook in. Het is een bewustwordingsproces."

Volgens Kolthoff is het van groot belang dat het ronselen van jongeren aangepakt wordt, 'voor het welzijn van de jongeren'. "Het is een groot risico. Door het contact met een criminele organisatie, loop je ook een risico dat ze een criminele carrière ontwikkelen. En daar komen ze niet makkelijk meer uit."

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid zegt in een reactie dat er wordt ingezet op samenwerking tussen gemeenten, sociale wijkteams en de wijkagent. Volgend voorjaar moet er een uitgewerkt plan komen.