Niet alleen in de middeleeuwen dachten mensen dat de aarde plat was, ook tegenwoordig zijn er nog mensen die niet geloven dat de aarde rond is. Zo ook in Nederland. Dit weekend is er zelfs een congres in Amsterdam van deze 'flat earthers'. Wat drijft deze mensen?
De Britse Gary John is een van de organisatoren en heeft inmiddels verschillende bijeenkomsten meegemaakt. In Amsterdam verwacht hij zo'n 130 mensen, van wie veel uit andere landen komen. Maar een ding hebben ze gemeen: ze geloven allemaal niet dat de aarde rond is. "Wat ons is geleerd, is niet waar. We zijn gemanipuleerd."
Overstag
Gary was vier jaar geleden nog zoals ieder ander, totdat hij een twee uur durende documentaire zag en overstag ging. Sindsdien heeft hij de rotsvaste overtuiging dat de aarde toch echt plat is. Hij ziet veel bevestiging voor zijn standpunt in onderzoeken die zijn gedaan. "Bovendien, hoe leg jij uit aan kinderen dat de aarde volgens jou rond is? Je gaat uit van wat andere mensen zeggen, je kan het zelf niet zien."
De flat earth-beweging is een internationale beweging die de laatste jaren veel aandacht krijgt. Niet alleen laten de leden steeds vaker van zich horen, ze zijn ook steeds beter georganiseerd. Zo zijn er steeds meer flat earth-organisaties, en die houden ook regelmatig congressen met sprekers en discussiepanels. Zoals nu ook in Nederland.
Verschuiving
Toch denkt socioloog Jan-Willem van Prooijen niet dat complotdenken in algemene zin toeneemt, hij ziet eerder een verschuiving naar andere ideeën. "Specifieke theorieën nemen toe, zoals je nu ook ziet bij vaccinaties."
Ook onderzoek van het Rathenau Instituut onder ongeveer 140.000 Nederlanders toont aan dat van alle instituties Nederlanders nog steeds het meeste vertrouwen hebben in de wetenschap, ruim boven rechtspraak, media en de politiek. Tussen 2015 en 2018 nam dit vertrouwen zelfs iets toe.
Verenigd
Wel onderschrijft Van Prooijen dat complotdenkers steeds meer verenigd zijn, met name dankzij de sociale media. "In jaren ‘80 was je een dorpsgek, nu ben je lid van vereniging die regelmatig congressen houdt."
Van Prooijen doet al jaren onderzoek naar complotdenken, en volgens hem zijn er eigenlijk bijna altijd dezelfde factoren aanwezig bij mensen die in dit soort theorieën geloven. "Ten eerste een enorm groot vertrouwen in je eigen intuïtie. Als je over de aarde heen loopt voelt ie niet als een bol. Dit in samenhang met enorm diepgeworteld wantrouwen richting de wetenschap."
Luisteren
Toch helpt het niet om deze mensen weg te zetten als gek of radicaal, vindt Van Prooijen. "Ik denk dat in eerste plaats van belang is om naar ze te luisteren We weten uit onderzoek dat heel veel mensen in meer of mindere mate in complottheorieën geloven”, zegt hij. “En mensen geloven wel meer dingen die bizar zijn. Zoals dat je de toekomst kunt voorspellen met lijnen van je hand, of dat je contact met overleden kunt hebben met een ouijabord."
Uiteindelijk zijn de meeste mensen die geloven dat de aarde plat is, nieuwsgierige en kritische mensen, zegt Van Prooijen. "De behoefte om de waarheid te achterhalen delen ze met wetenschappers. Maar een belangrijk verschil is dat een wetenschapper het ook makkelijk zal zeggen als uit het bewijs te concluderen is dat iets niet klopt. Bij flat earthers komt het er altijd op uit dat de aarde plat is, en dat is natuurlijk geen echte wetenschap."
