Een samengesteld gezin, het klinkt zo mooi. Maar veel van deze relaties stranden binnen enkele jaren. Twee stiefmoeders schieten nu te hulp. Hun belangrijkste boodschap aan hun lotgenoten is hard maar duidelijk: stop met moederen, stop met stiefmoeder zijn.
Toen Karin den Hollander haar man Joost leerde kennen, had hij al een dochter van 15 en een zoon van 12. "Ik kwam hun leven binnen. Hun moeder was een jaar eerder overleden." Als 'stiefmoeder' deed ze keihard haar best. Veel te hard.
"Die kinderen hadden al zoveel verdriet. Ik wilde dat wij een nieuwe happy family zouden worden. Voor ik het wist, had ik onbewust allerlei verantwoordelijkheden overgenomen van mijn man, dingen waarvan ik vond dat ik er goed in was: verjaardagsfeestjes organiseren, gesprekken met de kinderen voeren over hun wel en wee."
Stiefmoeder maakt het zichzelf moeilijk
Zo gaan veel stiefmoeders te werk, weet Karin, die samen met Magda Hengst een boek schreef over hoe het werkt in samengestelde gezinnen, 'De mijne zijn de liefste'. Als twee stiefmoeders die allebei veel stiefmoeders hebben begeleid, kennen ze de valkuilen.
"Veel stiefmoeders willen heel graag moederen, maar daar lopen ze vaak op stuk. Dan pakken ze hun koffers en vertrekken ze."
Nieuwe relatie vaak instabiel
In 2017 deden het CBS en de Universiteit van Amsterdam samen een uitgebreid onderzoek naar gezinssituaties en de relaties tussen kinderen en hun ouders en stiefouders. Ze ondervroegen daarvoor Nederlanders tussen de 25 en 46 jaar oud. De belangrijkste conclusies:
- Bijna 1 op de 5 woonde tijdens (een deel van) hun jeugd niet met beide ouders. Van hen maakte driekwart een scheiding mee, 14 procent het overlijden van een ouder en 10 procent werd geboren in een eenoudergezin. Degenen die niet in een 'standaard' gezin opgroeiden, woonden meestal bij hun moeder.
- Gescheiden ouders bleven meestal niet alleen. Tijdens de jeugd van het kind had 70 procent van de vaders en 60 procent van de moeders ten minste één keer een nieuwe huwelijks- of samenwoonrelatie gehad (van minimaal twee jaar).
- Die nieuwe relaties waren vaak instabiel, waardoor er ook weer stiefouders uit beeld verdwenen. Ongeveer 4 op de 10 nieuwe huwelijks- of samenwoonrelaties (van minimaal twee jaar) eindigde in een (echt)scheiding.
Gebroken gezinnen in één huis
Bij Karin en Joost hield de relatie wél stand. Ze kregen samen nog twee kinderen. Een samengesteld gezin, wordt dat dan genoemd.
Een veel te rooskleurige term, vinden Karin den Hollander en Magda Hengst. "Probeer maar geen gezin te zijn. Als je aan die standaard probeert te voldoen, kom je van een koude kermis thuis. Je moet een nieuwe samenlevingsvorm verzinnen. Daar is geen perfect voorbeeld van. Zeker in de eerste jaren leef je als twee gebroken gezinnen in een huis, waar veel rouw is om wat eraan voorafging. Daar komt nog bij dat het leefritme niet alleen wordt bepaald door de mensen in dat huis. Ook op andere plekken leven nog ouders."
Een lelijk, maar waar woord
Het goede nieuws is dus dat je als stiefmoeder of -vader niet zo hard je best hoeft te doen. Karin: "Stief is een lelijk woord, maar het klopt wel: je hebt geen bloedband en hoort er niet helemaal bij. In mijn geval waren het de kinderen van mijn man. Daar ben ik dan de stiefverzorger van, maar niet hun moeder. Het woordje 'moeder' is het probleem. Op het moment dat je besluit dat je dat moederen loslaat, wordt het ontspannen."
Uiteraard betekent dat niet dat je totaal geen interesse moet hebben voor de kinderen die nieuw in je leven zijn. Wat dan wel? "Help mee, maar laat het initiatief bij de ouders van het kind. Kijk kritisch naar wat je op je schouders neemt. Want je gaat je inspannen, zeker in het begin, omdat je er heel graag bij wilt horen. Je wilt natuurlijk die toffe stiefmoeder zijn en niet die boze uit het sprookje."
'Prachtige volwassenen'
Karin (48) is inmiddels 15 jaar bij Joost. Hun kinderen zijn nu 13 en 10. De oudsten zijn 30 en 27. "Die zijn inmiddels het huis uit en prachtige volwassen mensen geworden." Ze spreekt nu over een hecht gezin, met 'rust', 'harmonie', 'waardering' en een 'sterk familiegevoel'. "Maar dat was er echt niet meteen. Niet zonder vallen en opstaan. Ook ik heb een keer mijn koffers gepakt."
