Maya's dochter Mandy (32) vertrok in 2015 met haar kinderen naar het IS-kalifaat in Syrië. Een paar maanden geleden hoorde Maya dat haar dochter nog leeft en met haar kinderen terug wil naar Nederland. Maar Maya wil dat ze daar blijven. "Het zijn tikkende tijdbommen."
Levensgevaarlijk, zegt Maya over het terughalen van mensen die zich hebben aangesloten bij een terreurgroep zoals haar dochter en kleinkinderen deden. "Het is een gevaar voor onze samenleving. Doe het niet."
'Er is te veel gebeurd'
Of ze nog van haar dochter houdt? "Nee. Niet meer", zegt Maya Bolder. "Dat klinkt misschien gek, want ze blijft mijn dochter, maar er is te veel gebeurd. Na al die ellende, na al dat verdriet dat ze ons heeft aangedaan, na al die keren dat ze me heeft laten vallen, houdt het een keer op."
"Mijn dochter heeft er zelf voor gekozen om naar IS-gebied te vertrekken. Daar vermoorden ze mensen en plegen ze aanslagen. Dat wist ze. Jarenlang heb ik die gruwelijke filmpjes gezien. Die beelden krijg ik niet meer uit mijn hoofd. Zelfs de liefde voor je eigen kind kan dan stoppen. Mensen zeggen weleens tegen me: het is je eigen bloed. Maar mijn bloed wil niet moorden."
Vertrek naar Syrië
Mandy, nu 32 jaar, vertrok in april 2015 naar Syrië. Naar IS-gebied. Sindsdien heeft Maya geen contact meer. Haar jongste twee kleinkinderen heeft ze nooit gezien. Haar ex-man Klaas, de vader van Mandy, heeft sinds een paar maanden wel weer contact met haar.
"Daardoor weet ik dat Mandy nog leeft en dat ze intussen vijf kinderen heeft. Klaas en zij hebben bijna dagelijks contact. Ze bellen of sturen berichten. Met mij wil ze geen contact. Ze drijft ons uiteen en zet mij en Klaas tegen elkaar op. Toen ik hoorde dat ze nog in leven was, voelde ik geen blijdschap en geen verdriet."
Terug naar Nederland
Mandy woont nu in vluchtelingenkamp Al Hol met haar vijf kinderen. Het kamp in Noord-Syrië is één van de drie kampen waar de vrouwen en kinderen van IS-strijders verblijven. Volgens de AIVD bevinden zich momenteel veertig Nederlandse vrouwen en negentig kinderen in deze kampen. "Ze wil terug naar Nederland. Net als die andere vrouwen", zegt Maya. "Omdat het kalifaat is gevallen en ze nu niets meer heeft om zich achter te verschuilen."
Maar mensen als Mandy terughalen naar Nederland, is volgens Maya het domste wat je kunt doen. "Je haalt moordwapens naar ons land. Alle IS-strijders zijn lopende tijdbommen. Je hoort nu zielige verhalen en ziet nare beelden uit die kampen, maar je moet niet vergeten wat ze gedaan hebben. Mijn dochter zal alles ontkennen, maar ze heeft bewust gekozen om naar IS-gebied te gaan. En ze heeft bewust haar kinderen daarin meegenomen. Ze heeft haar eigen kinderen de ergste vorm van kindermishandeling aangedaan. Die ideologie is zo hardnekkig. Die haal je er niet zomaar even uit. Die terroristen blijven elkaar opzoeken, dat monitor je echt niet zomaar even."
Bijzonder meisje
Mandy, blond haar en blauwe ogen, was een bijzonder kind. "Ze kon als klein meisje al zo driftig worden. Van die hysterische buien krijgen. Ik denk dat ze borderline heeft, maar dat was toen nog niet bekend."
Maya omschrijft haar ook als een spring-in-het-veld. "Ze ging naar de mavo en koos voor een opleiding om te gaan werken in een kinderdagverblijf. Ze was een feestbeest en had een hoop vrienden. Het was bij Mandy ook altijd alles of niets."
Tijdens een vakantie in Egypte, waar Maya en Klaas een vakantiehuisje hadden, ontmoette ze de Egyptenaar Yasser. "Ze ging helemaal in hem op. We vonden hem in het begin een aardige jongen. Helemaal niet religieus, hij deed alles wat Allah verboden had."
In het geheim getrouwd
In Nederland hielden Mandy en Yasser contact. Dat werd iedere dag erger, zegt Maya. "Hij ging haar op een gegeven moment ook allerlei dingen verbieden. Ze mocht haar mannelijke vrienden niet meer zien, ze mocht nergens meer heen. Ze moest haar wachtwoorden van MSN met hem delen. In het geheim zijn ze getrouwd in Egypte en werd ze een steeds strengere moslima."
Maya benadrukt: "Ik heb niets tegen moslims, ik heb zelfs veel moslimvrienden, en ik vond het prima dat ze een hoofddoek ging dragen, maar ik heb wel heel veel moeite met extremisme. In welk geloof dan ook."
Mandy en Yasser woonden na hun huwelijk een tijdje in Egypte en daarna in Gouda, waar ze vier kinderen kregen. Het contact met Maya werd stroef en schaarser. "We werden meer en meer geisoleerd van Mandy en haar gezin. We werden met opzet weggehouden bij hen."
Politie voor de deur
Op een dag stond er politie voor de deur: Mandy en haar gezin waren vertrokken. "We zijn direct naar hun huisje gereden. Alles stond er nog, het leek alsof ze elk moment terug konden keren. Ze bleken later ook flinke schulden te hebben."
Via de recherche kreeg Maya te horen dat haar dochter naar IS-gebied was gegaan. "Mandy had die gedachten nooit met ons gedeeld. De laatste tijd in Nederland was ons contact niet goed. Ze isoleerde zichzelf, zette mij en Klaas tegen elkaar op. We werden steeds meer weggehouden. In die periode is ze stap voor stap geradicaliseerd. Dat ze dit zou doen, had ik nooit kunnen vermoeden."
Of Maya zichzelf iets kwalijk neemt? "In het begin wel, maar nu niet meer. Mandy is een volwassen vrouw, we hebben haar liefdevol opgevoed. Ze wist in 2015 heel goed wat IS deed en welke keuze ze maakte. Gruwelijke onthoofdingen, moorden, aanslagen: ze heeft daar bewust voor gekozen. In al die jaren is ze niet teruggekeerd en ze heeft bewust haar kinderen die ellende mee ingenomen. Ik geef niet alleen Yasser de schuld, ze hebben hier allebei voor gekozen. Ze moeten beiden de verantwoordelijkheid nemen."
Volgestopt met ideologie
Voor haar kleinkinderen ziet Maya het anders. "Natuurlijk, die hebben er niet voor gekozen. De oudste is nu 12 jaar. De jongste is twee."
Maar ook hen terughalen, kan veel risico's met zich meenemen, zegt Maya. "Ze zijn 24 uur per dag volgestopt met die ideologie. Ze hebben allerlei trauma's opgelopen. Als je die kinderen hiernaartoe haalt, worden ze gescheiden van hun moeder en komen ze in een tehuis of pleeggezin terecht. Hun moeder gaat naar een gevangenis. Ik denk dat het beter is dat IS'ers, en dus ook Mandy, daar berecht worden en dat de kinderen ook daar blijven. Het blijven kinderen van terroristen. Je weet niet waar ze toe in staat zijn. Hoe vreselijk het ook is dat ze dat moesten meemaken."
Niet vergeten, niet vergeven
Of Maya denkt dat ze haar dochter en kleinkinderen ooit nog gaat zien? "Ik weet het niet. En als ik haar zie, zou ik al die onschuldige slachtoffers weer zien. Die vreselijke beelden van die aanslagen, die kan ik niet vergeten. Nooit."
Micha de Winter: 'Ophalen is veiliger dan daar laten'
Micha de Winter, hoogleraar pedagogiek en werkzaam geweest in meerdere vluchtelingenkampen, vindt dat de vrouwen en kinderen wel naar Nederland gehaald moeten worden.
"Denk allereerst aan die kinderen, zij kunnen er niets aan doen dat ze daar zitten. Bovendien is het beter voor onze nationale veiligheid om ze zo snel mogelijk te halen. De kinderen en moeders komen op zeker moment namelijk toch een keer terug naar Nederland. De meesten hebben een Nederlands paspoort en ze kunnen niet staatloos worden. Daarom kun je maar beter zo snel mogelijk ingrijpen en ze hierheen halen. Als je ze daar laat, weet je niet wat er gebeurt."
De Winter zegt dat Nederland veel hulp kan bieden. "Er zijn allerlei speciale trajecten en goede instrumenten waarmee we de kinderen kunnen helpen. We zijn een rijk land met veel kennis op dit gebied. Als Nederland deze kinderen en vrouwen niet kan helpen, wie dan wel? Het kost veel tijd, energie en geld, maar we hebben er de juiste instrumenten voor."
De Winter heeft zelf veel ervaring met kindsoldaten. Hij bezocht onder meer vluchtelingenkampen in Soedan. "Een kind kan vanaf zijn zevende, achtste levensjaar radicaliseren. Ze kunnen dan zo gehersenspoeld worden, dat ze een bomgordel om doen en mensen doden. Juist kinderen zijn daar gevoelig voor."
Maar met de goede hulp kunnen we deze kinderen in Nederland weer op het goede pad krijgen, stelt De Winter. "Kinderen zullen in een tehuis worden opgevangen en daar speciale hulptrajecten moeten volgen. Het kost veel tijd en energie en geld, en in sommige gevallen kan het misschien jaren duren, maar jihadkinderen ophalen is veiliger dan ze daar laten."
