Tussen de bladeren in de tuin, in het putje, in de neus van je hond, op de stoep, in een plas water: de kleine, grijze bolletjes zijn overal. Ze zijn eigenlijk bedoeld als isolatiemateriaal van huizen, maar belanden soms ergens anders. "Ik heb ze uit de neus van mijn hond moeten halen."
Het gaat om EPS-bolletjes, waarbij de afkorting staat voor polystyreen dat beter bekend is als piepschuim. Ze worden met een lijmmengsel in de spouwmuur gespoten en moeten zo woningen warmhouden. Maar niet alle bolletjes blijven in de spouwmuur zitten. Op een oproepje dat RTL Nieuws op Facebook plaatste, reageerden 150 mensen die het probleem herkenden. Ze komen uit het hele land: van Texel tot Boekel, van Heerenveen tot Vianen.
Alle hoekjes en gaatjes afgekit
"Als het waait, dan sneeuwt het bolletjes in de tuin", vertelt Petra Timmer uit Stadskanaal. Ze woont sinds 2000 in haar huidige woning, die daarvoor al was geïsoleerd. "We hebben alle voegjes nagekeken en alle hoekjes en gaatjes opgevuld en afgekit." Maar nog steeds vindt ze overal bolletjes. "Het is een ergernis."
"Handen vol" liggen er in Erwins vijver. Gelukkig weten zijn vissen het verschil.
Wilco is er helemaal klaar mee: "Je wordt er niet goed van."
De hele tuin van Ilse ligt bezaaid met de bolletjes.
Jelle heeft al meerdere keren bolletjes in zijn tuin gevonden.
Jelle heeft al meerdere keren bolletjes in zijn tuin gevonden, op meerdere plekken.
Bij Petra liggen de bolletjes vooral in haar voortuin.
Twee jaar na een verbouwing vindt Roelinde nog steeds overal bolletjes.
Zo klein zijn de bolletjes.
In de wijk van een vrouw uit Vianen, die vanwege haar werk niet met naam genoemd wil worden, zijn onlangs veel woningen geïsoleerd. Sindsdien vindt ze de bolletjes in haar achter- en voortuin.
Gealarmeerd
"Ze blijven lang liggen. Ik heb ze uit de neus van mijn hond moeten halen. Ze zeggen dat het niet gevaarlijk is voor kinderen en dieren, maar het blijft plastic." Nadat ze de woningbouwvereniging had gealarmeerd, kwamen medewerkers langs met een soort bladzuiger. "De grootste klonten zijn nu weg, maar een windvlaag en de bolletjes zijn weer terug."
"Het verschilt per bedrijf welke kwaliteit lijm en bolletjes worden gebruikt", legt Frank Koster van Termokomfort uit. Zijn bedrijf is één van de grootste op de markt en produceert en levert al meer dan 40 jaar de bolletjes en lijm. Koster is ervan overtuigd dat de EPS-korrels die hij levert niet loslaten, maar heeft de afgelopen jaren wel 'cowboys' zien toetreden tot de markt die het wat minder nauw nemen met kwaliteitseisen.
Ze proberen te profiteren van de populariteit van woningen isoleren en de subsidies die hiervoor bestaan. "Soms gebruiken zij bindmiddel van mindere kwaliteit en dan laten de bolletjes los." De oplossing zou kunnen zijn om de spouwmuren af te dekken met bijvoorbeeld steenwol. "Maar dat is een lapmiddel en neemt de oorzaak van het loslaten niet weg." Bovendien moet dan het dak open worden gemaakt, wat flink wat kan kosten.
Hij wijst erop dat er ook bolletjes zijn van biologisch materiaal dat oplost in de natuur. "Maar dat is wel wat duurder en dat willen veel mensen niet."
Het kost ongeveer 15 euro per vierkante meter om je huis te isoleren met de EPS-parels. Bij een tussenwoning komt dat neer op tussen de 700 en 1000 euro, een gemiddeld hoekhuis 1.500 euro en een vrijstaand huis tussen de 2.000 en 2.500 euro.
"Niet meer zichtbaar, maar wel schadelijk"
"De bolletjes zijn nog geen microplastics", vertelt hoogleraar ecotoxicologie Martina Vijver van de Universiteit Leiden. Ze verweren wel en gaan stuk. Dan worden ze steeds kleiner totdat het uiteindelijk wel micro- en nanoplastics zijn. "Het is dan niet meer zichtbaar, maar wel schadelijk. Ze kunnen worden opgegeten door beesten of worden opgenomen door planten."
Maar wat het precieze effect is, dat is de vraag. "Sommige deeltjes blijven steken in het darmkanaal van dieren. Als het om veel plastic gaat, kunnen ze minder goed voedsel verteren en hongeren ze uit." De hoogleraar legt uit dat er tegenwoordig ook plastic in mensen wordt gevonden. "Hoe erg dat is, weten we niet. Wat zeker duidelijk is, is dat plastic deeltjes overal te vinden zijn in water en bodem. Ze verspreiden zich makkelijk en dat dieren en planten het opnemen is al erg genoeg, want het hoort daar niet."
Microplastics in ons lijf: dit zijn de gevaren
Netjes te werk gaan
Natuur & Milieu herkent het probleem ook, zo laat een woordvoerder per e-mail weten. "De EPS-bolletjes horen niet thuis in de natuur. Het is dan ook zaak dat isolatiebedrijven netjes te werk gaan en voorkomen dat deze bolletjes in de natuur terecht komen."
Maar ze benadrukt wel dat het loslaten van de bolletjes zeker geen reden is om je huis niet meer te isoleren. "Isolatie van gebouwen is hard nodig om klimaatverandering tegen te gaan: een geïsoleerd gebouw verbruikt veel minder energie en stoot daardoor veel minder CO2 uit. Isolatie met EPS-bolletjes is wat ons betreft een geschikte en effectieve manier om een spouwmuur mee te isoleren, maar daarbij is het dus wel zaak dat het isolatiebedrijf netjes werk levert."
Toch weet Petra uit Stadskanaal niet of ze nog een keer de bolletjes zou gebruiken om haar huis te isoleren. "Je blijft aan het vegen. Straks is de muur leeg en kunnen we weer opnieuw beginnen. Dan denk ik niet dat we nog met zulke bolletjes aan de slag gaan."
