Mensen die op wat voor manier dan ook betrokken zijn bij de voorbereiding van Koningsdag, volgende maand in Amersfoort, hebben van de gemeente moeten tekenen voor geheimhouding. Als ze toch iets vertellen over de voorbereidingen, kan dat een boete opleveren van 25.000 euro. Zo'n dwangsom mag helemaal niet, zegt een hoogleraar bestuursrecht tegen RTL Nieuws.
De koninklijke familie komt dit jaar naar Amersfoort. Bijna alle verenigingen die een rol spelen tijdens Koningsdag in Amersfoort, bijvoorbeeld met een optreden langs de route, willen nauwelijks iets kwijt over wat ze gaan doen op 27 april. Reden: ze hebben geheimhoudingsplicht.
Die geheimhoudingsplicht geldt voor medewerkers van de gemeente, vrijwilligers langs de route, maar ook voor kinderen die meedoen aan een uitvoering.
Zwanenmeer
Zo tekent niet alleen de dansleider van het gezelschap dat een uitvoering van Het Zwanenmeer gaat doen voor geheimhouding. Ook de ouders van de kinderen die meedoen, moesten een verklaring tekenen dat ze bepaalde informatie niet wereldkundig maken. Het gaat dan bijvoorbeeld om informatie over de planning en over de locatie waar de uitvoering is.
In eerste instantie was ook geheimhouding van de route verplicht, maar die is inmiddels door de gemeente zelf gepubliceerd.
'Onwenselijk dat gemeente dit doet'
Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, vindt de dwangsom disproportioneel en spreekt van 'bangmakerij'. Los van het feit dat jurisprudentie zegt dat Amersfoort deze dwangsom helemaal niet kan opleggen (zie kader), vindt de hoogleraar het ook onwenselijk dat de gemeente Amersfoort dit doet.
"Het is prima dat je als gemeente om discretie vraagt, maar om daar een boeteclausule aan te koppelen is buitenproportioneel. Het is schieten met een kanon op een mug. Bangmakerij."
In de geheimhoudingsverklaring, die in het bezit is van RTL Nieuws, staat te lezen dat het schenden van de geheimhouding Amersfoort 'ernstige schade kan toebrengen'. Welke schade dit dan is, wordt niet uitgelegd.
Afspraken over informatie
De gemeente Amersfoort laat in een reactie weten dat de verklaring is bedoeld om afspraken te maken "over hoe we met informatie omgaan". Volgens een woordvoerster is dit niet uniek, omdat ook de gemeente Tilburg dit zou hebben gedaan bij de organisatie van Koningsdag in 2017. Navraag bij de gemeente Tilburg leert echter dat dit alleen gold voor de organisatie en niet voor individuele deelnemers. "Wij hadden geen boetebeding, we wilden het wel leuk houden", zegt een woordvoerster.
De gemeente zegt dat de hoogte van het boetebeding, 25.000 euro, in lijn is met wat normaal gesproken ook met bedrijven wordt afgesproken. "Achteraf bezien is de 25.000 euro voor sommige betrokkenen bij de route hoog." De gemeente zegt betrokkenen te zullen bevragen of ze nog achter de inhoud van de geheimhoudingsverklaring staan. De volledige reactie van de gemeente Amersfoort is hier te lezen.
Dwangsom mag niet, dit is waarom:
Waarom de gemeente Amersfoort niet zomaar aan iedereen via een opgelegde overeenkomst een dwangsom op kan opleggen, lees je hieronder:
-
In de algemene wet bestuursrecht staat in artikel 2:5 dat mensen die betrokken zijn bij het uitvoeren van de taak van een bestuursorgaan en daarbij vertrouwelijke gegevens in handen krijgen dit voor zich moeten houden. Maar er staat wel expliciet bij dat dit geldt voor personen die werkzaam zijn voor de gemeente of voor een instelling die door de gemeente is ingehuurd. Maar er is geen relatie tussen de gemeente en vrijwilligers, dus hier kunnen ze geen beroep op doen.
-
De Gemeentewet, artikel 55, schrijft voor dat het college kan vragen om vertrouwelijke stukken niet openbaar te maken, maar van vertrouwelijke documenten is hier geen sprake.
-
Als mensen die een relatie met de gemeente hebben artikel 2:5 overtreden (of artikel 155 van de Gemeentewet) dan kunnen ze daarvoor worden bestraft. In het wetboek van Strafrecht, artikel 272, staat dat mensen die geheimhouding schenden vanuit hun ambt, beroep of wettelijk voorschrift (zoals artikel 2:5 Algemene wet bestuursrecht) vervolgd kunnen worden. Gemeenten kunnen niet zelfstandig beslissen om maar een andere, snellere bestraffingsroute te volgen bij overtreding, zoals de gemeente Amersfoort nu doet met die overeenkomst en die boete. Dat ondermijnt de garanties van die strafrechtelijke route (met onderzoek van het Openbaar Ministerie, verdedigingskansen, onschuldpresumptie en een oordeel van de strafrechter) zou bieden, volgens de standaardjurisprudentie van de Hoge Raad. De gemeente mag niet de strafrechtelijke rechtsgang en garanties omzeilen door een overeenkomst met boeteclausule daarvoor in de plaats proberen te stellen.
Pauline de Jager, eigenaresse van de dansschool die Het Zwanenmeer gaat uitvoeren, zegt dat ze niet zoveel problemen heeft met de brief. "Ik zeg tegen ouders: heb het er gewoon over met je kind. Maar voor sommige kinderen is het lastig, zo kan een meisje niks tegen haar zusje zeggen."
Geen enkele rechter
Bang voor een boete is ze zelf niet, inmiddels is toch al bekend dat ze gaan optreden langs de route. Volgens Wim Voermans is er ook geen enkele reden om bang te zijn voor een dwangsom. "Er zijn flinke juridische vraagtekens te zetten bij deze boeteclausule. Ik denk dat geen enkele rechter een vrijwilliger daadwerkelijk gaat veroordelen tot het betalen van een dwangsom."
Voermans vindt dat Amersfoort 'paniekerig' omgaat met de geheimhouding en adviseert de gemeente om op een andere manier om te gaan met geheimhouding.
Niet alle details
Dansschoolhoudster Pauline kijkt nu vooral uit naar de uitvoering. "Mensen reageren zó enthousiast als ze horen dat je mag optreden voor de koninklijke familie, dat ik niet alle details over de uitvoering kan vertellen is dan niet erg. Dat vertel ik normaal ook niet."
Hieronder de brief met de waarschuwing van een dwangsom. Klik hier voor een grote versie.
