"Mijn dochter ging vanochtend naar de klimaatdemonstratie en liet toen ze vertrok alle lichten in huis branden." Annemarie uit Lelystad lacht erom. Maar haar dochter is lang niet de enige puber die wél demonstreert – en tegelijkertijd dingen doet die slecht zijn voor het milieu. Zijn hun zorgen om het klimaat dan niet oprecht?
Duizenden scholieren togen vanochtend naar het Malieveld in Den Haag omdat ze willen dat het kabinet strengere klimaatmaatregelen neemt. Maar ze kopen kleding van niet-duurzame merken, gaan soms meerdere keren per jaar met het vliegtuig op vakantie, en als het regent willen ze maar wat graag met de auto naar school worden gebracht.
Altijd conflicterende belangen
Dat klinkt tegenstrijdig, maar volgens gedragspsycholoog Martijn de Hoop van het Nijmeegse bureau D&B is die tegenstrijdigheid goed te verklaren. "Conflicterende belangen zijn er altijd, bij elke keuze die je maakt", zegt hij.
"Deze jongeren willen graag bijdragen aan een betere planeet, maar ze willen ook graag op vakantie met vrienden. En mensen hebben een voorkeur voor dingen die direct een positief effect opleveren – bijvoorbeeld die leuke vakantie – boven dingen die in de toekomst beter zijn. Ook al is dat toekomstige voordeel groter."
Populair merk
Dat ziet ook Annemarie. Haar 14-jarige dochter stond op het Malieveld. "Ze doet echt haar best. Ze probeert eraan te denken om het licht uit te doen en korter te douchen. Ze probeert minder vlees te eten. Maar als ze haarverf, make-up of kleding koopt, geeft ze toch de voorkeur aan de producten die minder duurzaam zijn. Kleding van een populair merk bijvoorbeeld, of goedkope make-up."
Toch vindt Annemarie het goed dat haar dochter naar de demonstratie ging. "We zijn allemaal mensen, ons gedrag is niet perfect. Je moet ergens beginnen, en alle beetjes helpen. Dat ze er bewust mee bezig is, vind ik al een hele goede stap."
Spullen weggeven
Zo denkt ook Daphne erover. Ook haar dochter heeft gedemonstreerd. Ze probeert erop te letten dat ze duurzame producten koopt. Spullen die ze niet meer gebruikt, geeft ze weg zodat ze niet in de prullenbak belanden. En haar – oude – mobiele telefoon doet ze pas weg als die echt kapot is.
"Ik wil haar idealen niet de kop indrukken. Toen ze op school bespraken dat rundvlees slecht is voor het milieu, kwam zij met haar 15-jarige pubergedrag thuis en zei ze dat ze minder rundvlees wilde eten. Ik vind dat prima. Ze kan zich er ook niets van aantrekken en zeggen dat het haar probleem niet is."
Trots op
"Zo is het ook met de demonstratie. Ze had toestemming van school, waarom zou ik zeggen dat ze daar niet heen mag? Ze is ermee bezig en wil iets doen. Of het nou wat uithaalt of niet, ik vind dat mooi. Natuurlijk doet ze ook dingen die minder goed zijn voor het milieu, en als ze over een paar jaar met het vliegtuig op vakantie wil, dan moet ze dat ook lekker doen. Waarom zou zij dat recht niet hebben? Ze doet wat haalbaar is voor een 15-jarige, en daar ben ik trots op."
Is het puur een dagje uit voor de jongeren, of maken ze zich echt zorgen om het klimaat? Volgens ontwikkelingspsycholoog Sander Thomaes van de Universiteit Utrecht is het het laatste. "Ze maken zich er veel meer zorgen om dan de gemiddelde volwassene. Dat blijkt keer op keer uit onderzoek. Zij zullen ook degenen zijn die het meest worden geraakt door klimaatverandering, meer dan de generatie van hun ouders."
Van alle tijden
Tegelijkertijd is het demonstreren door jongeren iets van alle tijden, zegt hij. "Nu gaat het om het klimaat, een paar maanden geleden gingen jongeren in de VS de straat op voor strengere wapenwetten. Jongeren laten graag zien waar ze voor staan en, als het zo uitkomt, dat ze zich willen verzetten tegen autoriteiten."
"Maar het is tegelijkertijd moeilijk om je te gedragen naar de zorgen die je hebt. Voor volwassenen, en helemaal voor jongeren. Hun grote persoonlijke doel is het verwerven van een eigen identiteit, en daarbij kan het voorkomen dat andere overtuigingen ondergesneeuwd raken."
Dat mensen dat hypocriet noemen, is volgens De Hoop contraproductief. "Door mensen een schuldgevoel aan te praten, loop je het risico dat ze denken: ik ben inderdaad niet goed genoeg bezig. Of excuses bedenken waarom het klimaat niet zo belangrijk is. Dat kan verlammend werken, waardoor ook het goede gedrag stopt, en daar schiet niemand wat mee op. Bijna niemand in onze samenleving leeft helemaal klimaatneutraal. Je kunt je beter een béétje goed gedragen, dan helemaal niet goed."
