Mongool, bediende en homo: 'gebruik deze woorden liever niet'

"We willen de woorden niet verbieden", benadrukt Stijn Schoonderwoerd namens het Nationaal Museum van Wereldculturen. Het museum presenteert vandaag, samen met de drie andere Wereldmusea, het boekje dat je in je zak kunt doen.

De initiatiefnemers gaan dus niet optreden als taalpolitie. "Maar we zien het wel als onze taak om mensen bewust te maken van de oorsprong en de gevoeligheid van bepaalde woorden en hopen dat mensen daardoor alerter worden."

Racistisch

In het boekje, dat ook online komt, staan vijftig woorden. Veel woorden hebben te maken met etniciteit en zijn gevoelig omdat ze racistisch kunnen zijn. Een kleine greep: berber, eskimo, dwerg, gay, hottentot, Indiaan en Indisch. Per woord staat er een of meerdere suggesties voor een beter alternatief.

Is dit wel een taak van musea? Ja, vindt Schoonderwoerd. "Als museum willen we ook bijdragen aan maatschappelijke bewustwording. Wij hebben de kennis van koloniale geschiedenis in huis en zien het dus als onze taak om die te delen."

Woorden zijn machtig wapen

Volgens taalpsycholoog Annette de Groot kan de impact van woorden heel krachtig zijn. "Woorden zijn een machtig wapen. Ze kunnen pijn doen", zegt De Groot. "En als je dat niet snapt, dan heb je je niet goed in een ander verplaatst." 

De taalpsycholoog noemt het woord 'allochtoon'. "Daar zit 'allos' in. Dat betekent ander. Door dat woord te gebruiken sluit je een ander buiten'."

Eerder liet het Rijksmuseum al woorden schappen als neger, eskimo en indiaan. Volgens het Rijks zijn ze niet meer van deze tijd. 

'Overgevoelige maatschappij'

Historicus Hans Goedkoop, bekend van het programma Andere Tijden, ziet voor- en nadelen in dit initiatief. "We zijn tegenwoordig ontzettend snel gekwetst. Als er een verkeerd woord valt, zijn we geneigd om in de hoogste boom te klimmen. Dat past in de overgevoelige, narcistische maatschappij waarin we leven. We maken onszelf tot het centrum van het universum."

Dat was in het verleden wel anders, stelt Goedkoop. "Vroeger waren mensen druk met andere dingen: zoals honger of een oorlog waaronder mensen leden. Deze discussie is wel een luxeverschijnsel."

Hans Goedkoop: 'We zijn overgevoelig geworden'

Alertheid

Maar er is ook een andere kant, vervolgt Goedkoop. "Het is absoluut waar dat mensen heel gemakkelijk over bevolkingsgroepen spreken zonder zich af te vragen of degene wel blij is met dat woord. Het is heel naar om aangesproken te worden met een term die eeuwenlang symbool stond voor discriminatie of onderdrukking. Een bosjesman in Zuid-Afrika heeft er niet om gevraagd om zo genoemd te worden. Als we steeds gevoeliger worden voor hoe we zelf worden gezien, dan moeten we ook zo gul zijn om gevoeliger te zijn over hoe we anderen noemen." 

Toon die de muziek maakt

Hans Goedkoop valt op mannen. Of hij moeite heeft met het woord 'homo' en 'gay', woorden die genoemd worden in het boekje? "Het is ook de toon die de muziek maakt. Of iemand me nu homo noemt, of hoooooommmoooooo! Dat maakt nogal een verschil."

Bij sommige woorden, zoals 'neger' of 'nigger', is het terecht dat we die niet meer gebruiken, besluit Goedkoop." Het is een term die voor onderdrukking staat. Dat woord is zo beladen dat het niet meer gebruikt kan worden."