Na de dood van Arubaan Mitch Henriquez wordt druk gediscussieerd over politiegeweld. Hoeveel geweld mag de politie eigenlijk gebruiken? En gebeurt dat in Den Haag vaker dan in andere plaatsen? Hoofddocent maatschappelijke veiligheid van de VU, Jaap Timmer, geeft antwoord.
1. Wanneer mag de politie geweld gebruiken?
"De politie heeft een belangrijke taak: het handhaven van recht, handhaving van de openbare orde en hulpverlening. Om die taak uit te voeren, mogen agenten als dat nodig is geweld gebruiken. Maar dat geweld moet wel aan een aantal belangrijke voorwaarden voldoen:
- het moet redelijk en gematigd zijn;
- het moet juridisch proportioneel zijn (dus in balans met de actie waar het geweld voor gebruikt wordt: iemand die opgepakt wordt voor belediging van een agent mag niet neergeschoten worden);
- het moet subsidiair zijn (het lichtste middel moet op de minst indringende manier worden ingezet. Dus helpt praten, is een wapenstok nodig of moet bijvoorbeeld naar een vuurwapen worden gegrepen om de orde te handhaven?)
Om deze afwegingen te kunnen maken en te weten wanneer geweld gerechtvaardigd is, zijn agenten opgeleid en worden ze ook als ze klaar zijn met hun opleiding 32 uur per jaar getraind in het omgaan met fysiek geweld en hun kennis van de wet. Verder moeten zij gecertificeerd zijn en daarvoor leggen zij twee maal per jaar toetsen af."
2. Gaat dat vaak fout? Gebruiken agenten vaak te veel geweld?
"Agenten gebruiken zo'n 14.000 keer per jaar geweld, dat is bij vijf tot tien procent van alle aanhoudingen. Het gaat dan in het overgrote deel van de gevallen om fysiek geweld, soms gaat het bijvoorbeeld om het gebruik van pepperspray. 20 tot 30 keer per jaar wordt iemand geraakt door een politiekogel.
Tien tot 20 keer per jaar moet een agent zich voor de rechtbank verantwoorden omdat hij (of zij) geweld heeft gebruikt. Een paar keer per jaar wordt de agent daar ook voor veroordeeld.
Dat er iemand overlijdt tijdens een arrestatie, is heel zeldzaam. In de jaren 90 gebeurde dat ongeveer één keer per jaar, maar nu heb ik het al jaren niet meer gehoord. En dat terwijl die zaken altijd door de Rijksrecherche worden onderzocht en dus openbaar zijn. De politie schiet vaak op het onderlichaam: op de benen. Daardoor zijn er relatief weinig doden door politiekogels."
3. Gebruikt Politie Haaglanden meer geweld dan andere politiekorpsen?
"Geweld wordt gebruikt door agenten in het hele land. Maar op plekken waar meer mensen wonen, gebeurt het wel vaker. De kans op incidenten is daar groter. De politie Rotterdam schiet al tientallen jaren meer dan welke politie-eenheid dan ook. Je kunt niet zeggen dat geweld echt een probleem is bij de politie Den Haag.
De politie Den Haag kwam wel een paar jaar geleden ook in opspraak. Toen werd een jongen op een perron van station Hollands Spoor dodelijk getroffen door een politiekogel. Dat is eigenlijk domme pech. Doordat er meer mensen wonen, kun je wel stellen dat in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag vaker schietincidenten zijn met de politie."
4. Waren er niet heel veel agenten betrokken bij de arrestatie van Mitch Henriquez?
"Nee, daar ziet het niet naar uit. Ik tel er een stuk of acht, negen. Als je meetelt: er zijn twee mensen nodig die allebei een been vasthouden, twee houden een arm vast en de vijfde zorgt ervoor dat het hoofd/ de schouderpartij laag blijft. Daarnaast schermen er een paar de plek af en er is een leidinggevende bij. Als je dat met minder mensen doet, dan is de kans op letsel groter omdat je met zijn tweeën meer geweld nodig hebt om iemand die zich verzet te arresteren dan met zijn vijven. En daarnaast heb je nog wat mensen nodig die omstanders op afstand houden."
5. Wat gebeurt er nu met de agenten die hierbij betrokken waren?
"In dit soort gevallen wordt altijd onmiddellijk de Rijksrecherche ingezet. Die werkt in opdracht van de hoofdofficier van justitie. Het is dus niet zo dat collega's van de betrokken agenten het onderzoek doen. De Rijksrecherche zal alle agenten verhoren, net als omstanders. En met al het digitale bewijs (videomateriaal, foto's) wordt de zaak helemaal ingemeten. Het onderzoek wordt ontzettend grondig uitgevoerd, inclusief de gerechtelijke sectie op het lichaam door het Nederlands Forensisch Instituut.
Agenten worden niet standaard geschorst. Dat hangt af van de omstandigheden en soms ook van wat ze zelf willen. de leiding van de politie-eenheid gaat daarover. Agenten vinden het soms ook prettig om zich even op de achtergrond te houden en niet de straat op te hoeven na zoiets.
Of de agenten of verdachte of getuige worden gehoord, is aan de hoofdofficier van justitie. Het hangt er ook van af of er aangifte is gedaan."
