In Zweden heeft bendegeweld deze maand aan minstens twaalf mensen het leven gekost. Een recordaantal. Na de dood van de 13-jarige Milo vielen er deze week in twaalf uur tijd nog eens drie doden. Het is een dieptepunt in het Scandinavische land dat al jarenlang gebukt gaat onder aanhoudend en bloederig bendegeweld.
Al 150 adressen in Stockholm staan op de lijst van de politie: 150 adressen waar het volgende misdrijf kan plaatsvinden. Op die adressen wonen mensen uit het criminele milieu, maar ook familieleden, vrienden en bedrijven die in verband worden gebracht met criminele bendes.
Maar ook onschuldige mensen en extreem jonge kinderen zijn steeds vaker slachtoffer van bendegeweld. Zo werd de 13-jarige Milo uit Stockholm op vrijdag 8 september als vermist opgegeven. Maandagochtend 11 september werd hij dood aangetroffen. Hij was door zijn hoofd geschoten. Zijn dood zou verband houden met een bendeconflict. Vorige week maakten we deze video over hem:
Golf van bendegeweld in Zweden, jonge tieners doodgeschoten
'In 12 uur tijd nog eens drie doden'
In een tijdsbestek van twaalf uur werden deze week nog eens drie doden gemeld. Woensdagavond werd het vuur geopend in een buitenwijk van Stockholm, waarbij een man om het leven kwam. Een ander raakte gewond. Kort daarvoor werd een rapper van 18 doodgeschoten op een voetbalveld in het zuiden van Stockholm. Op Instagram verscheen een filmpje van de moord.
Advocaat Evin Cetin laat SVT weten dat socialmediagiganten zoals Instagram een einde moeten maken aan de verspreiding van zulke beelden.
De volgende ochtend werd een woonwijk buiten Uppsala, 80 kilometer ten noorden van de Zweedse hoofdstad, opgeschrikt door een bomexplosie. Daarbij kwam een 25-jarige vrouw om het leven en werden vijf woningen beschadigd. Zijzelf zou niet het doelwit zijn geweest van de bom, ze was een onschuldige buurvrouw van een bendelid.
"Je ziet steeds vaker dat ook mensen die er niets mee te maken hebben, gebukt gaan onder het oplaaiende bendegeweld", zegt Zweden-deskundige Petra Broomans van de Rijksuniversiteit Groningen.
Bendes beschieten heel bewust familie van rivaliserende bendeleden. Zo is deze maand nog een vrouw van in de zestig doodgeschoten in Uppsala. De vrouw is de moeder van een van de leiders van het criminele netwerk Foxtrot.
'Koerdische vos'
Het land is afgelopen maanden opgeschrikt door een dodelijke golf van schietpartijen en explosies, waarbij velen ervan worden verdacht verband te houden met een splitsing binnen de grote criminele bende Foxtrot. De leider van de Foxtrot-bende is de 36-jarige Rawa Majid, ook wel bekend als de 'Koerdische vos'. Hij heeft het aan de stok met zijn voormalige rechterhand de 33-jarige Ismail Abdo. Waarover de ruzie precies gaat, is niet duidelijk, maar drugs en wapens spelen een cruciale rol in het bendegeweld.
"Majid wordt vergeleken met drugsbaron Pablo Escobar", zegt Broomans. "Hij stuurt vanuit Turkije zijn soldaten aan. En de jongens die worden gerekruteerd om die moorden uit te voeren, worden steeds jonger, omdat ze niet worden berecht onder het volwassenenstrafrecht, maar onder het jeugdstrafrecht, dat lagere straffen oplegt. Het is een afschuwelijke situatie."
Gisteren heeft de premier van Zweden, Ulf Kristersson aangegeven het leger in te zetten om bendegeweld het hoofd te bieden. "We zullen de bendes opsporen en verslaan", beloofde Kristersson.
"Maar er zijn geen snelle oplossingen voor dit probleem," zegt politicoloog Patrik Öhberg verbonden aan de Universiteit van Göteborg. "De Zweedse regering heeft zijn handen vol aan deze situatie, die volledig uit de hand is gelopen. Vorig jaar was bendegeweld hét onderwerp tijdens de verkiezingen, tijdens de verkiezingen in 2014 was dit nog niet eens een thema."
In 2022 registreerde Zweden 391 schietpartijen, waarvan 62 met dodelijke afloop en waarbij 100 mensen gewond raakten. Een overzicht van alle gerapporteerde schietpartijen tussen 1998 tot 2022:
'Geen rolmodel'
Politicoloog Öhberg geeft toe dat bendegeweld een gevoelig onderwerp is Zweden. "Het is gelieerd aan ons mislukte integratieproces, waardoor parallelle samenlevingen zijn ontstaan. In 50 jaar tijd is Zweden naar een multiculturele samenleving gegaan, waarbinnen er veel buitenwijken zijn ontstaan. Op dit thema is Zweden, ondanks dat andere Europese landen misschien zo naar ons kijken, zeker geen rolmodel."
Door de bloedige misdaadgolf hebben Zweedse media deze maand omgedoopt tot 'zwarte september'. Van vier van de twaalf slachtoffers die deze maand zijn omgekomen is zeker dat ze geen enkele band met de bendes hadden.
"Zoiets hebben we in Zweden nog nooit gezien, Geen enkel ander land in Europa ziet zoiets als dit", zei de Zweedse premier Kristersson gisteravond in televisietoespraak. Vandaag ontmoet hij politiekorpschef en de opperbevelhebber van het leger 'om te zien hoe het leger de politie kan helpen de bendes te bestrijden'. Mogelijk nemen militairen politietaken over zodat agenten bezig kunnen met andere opsporingstaken, meldt de BBC.
Niet iedereen is blij met het plan. Critici vinden dat Kristersson zich te veel richt op de symptomen en niet op de oorzaken van het geweld. Ook willen politici zoals Richard Jomshof dat de leeftijd vanaf het volwassenstrafrecht wordt verlaagd van 18 naar 13, zodat ook de jonge boeven worden opgepakt en eventuele moorden zoals Milo kunnen worden voorkomen.
'Duizenden Zweden betrokken bij bendecriminaliteit'
De vorig jaar gevormde regering beloofde om het geweld in de kiem te smoren, maar sindsdien is het eigenlijk alleen maar erger geworden, ziet Zweden-deskundige Broomans. "Ze hebben nog een lange weg te gaan. Ook buurland Noorwegen kijkt met argusogen naar de ontwikkelingen in Zweden, ze zijn bang dat het geweld overslaat. Jongeren in Zweden zijn gewend geraakt aan het geweld dat ze zien op social media. Dat is een spiraal waar Zweden moet zien uit te komen. Maar dat is zeker niet zo opgelost."
