De natuurramp die zich in Libië voltrok is groter dan het land aankan. Duizenden mensen zijn dood, duizenden worden vermist en nog eens duizenden mensen zitten zonder huis. Libië kan niet zonder internationale hulp, maar de instabiele situatie van het land maakt hulp verlenen moeilijk. "Het is tricky."
Libië kent geen centrale regering die stevige controle over het land heeft. Dat maakt de lokale coördinatie van de ramp problematisch. Er is een door de VN gesteunde regering in hoofdstad Tripoli, waar het Westen zaken mee doet. Maar het rampgebied bevindt zich in het oosten. De regering daar heeft nauwe banden met een krijgsheer. Deze Khalifa Haftar controleert dit deel van het land.
Bij hulpverlening is het belangrijk om snel in actie te komen en veilig te kunnen werken. Het actieve vechten tussen de rivaliserende partijen is sinds 2020 voorbij, maar dat betekent niet dat het ongevaarlijk is. "Tot 2015 zat Islamitische Staat nog in het zwaar getroffen Derna", vertelt Midden-Oosten verslaggever Pepijn Nagtzaam. "Anders gezegd: de concentratie machinegeweren in de regio is nog altijd hoog."
Hygiëne kits en bodybags
De afgelopen tijd zou het rustig zijn, maar het is moeilijk voor buitenstaanders om dat te bepalen. Er zijn weinig internationale journalisten en hulporganisaties actief. Nagtzaam: "Je weet van tevoren dus niet wat je kan verwachten. Je moet waakzaam zijn. Het is tricky."
Een bedrijf dat veel ervaring heeft met hulpgoederen naar gevaarlijke gebieden sturen is IPA uit Naarden. Ze weten razendsnel materialen, zoals tenten, hygiëne kits en bodybags te verzamelen bij fabrikanten en groothandels in Europa. Dat wordt dan per boot of vliegtuig op transport gezet en vervolgens met vrachtwagens naar het rampgebied landinwaarts gebracht.
Vlak voor de ramp waren ze bezig om een aantal ambulances naar Tripoli te verschepen, vertelt Esther van Wegen van IPA. Maar ook zij kennen de situatie in het oosten van het land niet goed.
Strenge veiligheidsregels
Om risico's in te schatten is goed contact met lokale mensen belangrijk, vertelt ze. "In Zuid-Soedan werken we al veertig jaar, de mensen daar kennen de gevaren het beste."
Er wordt tot in detail nagedacht om hulpgoederen veilig op de juiste plek te krijgen. Het bedrijf probeert onherkenbaar te blijven om zo onopvallend mogelijk de spullen te vervoeren. Diefstal en geweld tegen hulpverleners ligt namelijk op de loer. "Personeel moet zich daarom aan strenge veiligheidsregels houden. Alles ligt vast om de risico's zo klein mogelijk te houden, zelfs tot aan welke restaurants ze mogen eten", vertelt Van Wegen.
Ook komt het voor dat de spanningen heel hoog oplopen. Dan gaan grote vrachtwagens achter elkaar in colonne. Ze worden dan onder militaire begeleiding van het lokale gezag, naar de plek van bestemming gebracht.
In onderstaande video zie je de ramp in Libië in beeld:
Massagraven en weggevaagde straten: ravage in Libië in beeld
Het bedrijf van Van Wegen werkt voor verschillende hulporganisaties. Het Rode Kruis heeft zelf een goed georganiseerde inkoop- en logistieke organisatie staan. Het Rode Kruis, of in dit geval de Rode Halve Maan, is op dit moment de belangrijkste hulpverlener op de plek.
Zij kunnen relatief makkelijker hun werk doen. Het zijn namelijk lokale hulpverleners die het werk doen en het Rode Kruis kent een sterke neutrale positie. Ze kiezen nooit een kant bij conflicten.
Noodhulp
Bijna elk land kent een Rode Kruisvereniging. Bij een ramp kunnen ze de hulp inschakelen van Rode Kruisverenigingen in andere landen. Het Nederlandse Rode Kruis heeft opgeroepen geld te doneren zodat snel noodhulp naar Libië kan worden gestuurd. Inmiddels is er door Nederlanders 400.000 euro gedoneerd.
Het internationale Rode Kruis stuurde al een vrachtschip naar Libië. Aan boord hulpgoederen als tenten, dekens, voedselpakketten en keukensets. Ook powerbanks, kleding, luiers en radio’s zijn verscheept. En is er nog 40 ton met medische spullen en reddingsboten onderweg.
Medicijnen en voedsel zijn direct nodig, maar ook internationale hulpverleners van het Rode Kruis hebben moeite om het overstroomde gebied te bereiken en de spullen op de juiste plek te krijgen. Wegen zijn niet toegankelijk, en ze geven aan dat onontploft geschut en verlaten munitiedepots de hulpverlening bemoeilijken.
Langzaam
Intussen zijn we aanbeland op dag vijf na de ramp. Dat de hulpverlening langzaam op gang komt, blijkt ook uit de berichten van Artsen zonder Grenzen, een andere grote hulporganisatie. Zij waren wel in Tripoli actief, maar niet in het getroffen gebied.
Donderdag zou het eerste team aangekomen zijn, vooral om een inschatting te maken waar behoefte aan is. Veel konden ze niet meenemen. 400 lijkzakken, 200 verbandtrommels, en nog eens 250 EHBO-kits met handschoenen en mondmaskers.
Maar het begin is er. Dat zie je ook in onderstaande video. Daar zie je Turkse hulpverleners, die een eerste eenvoudige veldhospitaal aan het opbouwen zijn.
Nederlandse hulp
Naast hulporganisaties kunnen ook de Verenigde Naties en landen afzonderlijk een rol spelen. Libië moet de hulp wel eerst accepteren. Volgens de VN praten de twee rivaliserende regeringen met elkaar en zou er sprake zijn van "coördinatie" rond het bieden van noodhulp. Beide regeringen hebben de internationale gemeenschap om hulp gevraagd. Waar de coördinatie uit bestaat en hoe intensief dit is, is niet duidelijk.
De VN hebben een groot noodfonds, waar heel veel landen aan bijdragen. Zo kan bij een ramp, waar ook ter wereld, snel hulp worden geboden. Ook Nederland stort geld in dit fonds.
Naast deze indirecte hulp, heeft Nederland ook directe hulp aangeboden aan Libië. Dat loopt via de Europese Unie, laat een woordvoerder van het Ministerie van Buitenlandse Zaken weten. Als er toestemming komt gaan Nederlanders helpen met de logistiek en coördinatie van de hulpverlening.
Hieronder vind je een overzicht van wat andere landen aan hulp hebben aangeboden.
Aangeboden hulp
- Nederland: ICT'ers, logistiek experts en landmeetkundigen.
- Turkije: drie vliegtuigen en een schip met noodhulp, 150 artsen en 2 veldhospitalen.
- Frankrijk: 53 medische hulpverleners en hulpgoederen.
- Italië: gespecialiseerd duikteam, drie boten, twee vrachtwagens, en ander zwaar materieel, zoals graafmachines.
- Spanje: zoekteam en veldhospitaal.
- Andere EU-landen: voedsel, tenten, generatoren, noodhospitalen, medicijnen, watertanks.
- Ook Groot-Brittannië en Verenigde Staten bieden hulp. Net als de landen Algerije, Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, en Qatar.
Wees een collectief
Volgens de VN is het de hoogste tijd dat de twee regeringen de handen ineenslaan. "Ik roep alle leiders op om collectief op te treden, om zo toegang tot hulp te waarborgen", aldus de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN. "Het is belangrijk dat mensen in kwetsbare situaties beschermd worden, zij lopen nog meer risico's in de nasleep van zo'n ramp."
Hulporganisaties waarschuwen nu al dat als hulp te lang op zich laat wachten de problemen zich zullen opstapelen. Zo kan vervuild water tot de uitbraak van ziektes als cholera leiden.
