De Wagnergroep trekt zich terug uit Bachmoet, in het oosten van Oekraïne. Dat kondigde Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin gisteren stellig aan, nadat hij vorige week even zo stellig de verovering van de Oekraïense stad had geclaimd. Zijn troepen zullen tijdelijk de macht overdragen aan het Russische leger. Maar wat zit er achter deze zet? "Prigozjin speelt een machtsspel."
Al maanden wordt er gevochten om Bachmoet. Oekraïense militairen staan tegenover het Russische leger, maar heeft het vooral te stellen met de aanvallen van het huurlingenleger van de Wagnergroep. In de afgelopen maanden heeft het leger van Prigozjin naar eigen zeggen 20.000 manschappen verloren; zij zijn gedood in de hevige strijd, of gevangengenomen.
Bachmoet 'onder controle'
Vorig weekend verkondigde de Wagnerbaas de stad te hebben ingenomen, al is dat nog altijd niet bevestigd. Volgens Oekraïense militairen die nog steeds in Bachmoet zijn heeft Oekraïne de controle over een aantal kleine delen van de stad. Maar als het aan de Wagnerbaas ligt, is de strijd gestreden en heeft Rusland de 'volledige controle'.
Zijn troepen gaan zich nu gedeeltelijk terugtrekken om zich te herpakken, zei Prigozjin gisteren. Voor één week, tot 1 juni, worden daarom de posities overgedragen aan de Russische militairen.
En inderdaad: in de buitenwijken van Bachmoet hebben Russische strijdkrachten Wagners eenheden al vervangen, zo schrijft de Oekraïense onderminister van Defensie op Telegram.
Bittere noodzaak?
Aan de ene kant lijkt dit een praktische zet. "Het is eerder bittere noodzaak voor de Wagnergroep", vertelt Hans van Koningsbrugge, hoogleraar Russische Geschiedenis en politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Prigozjin heeft daar maanden gevochten en veel militairen verloren. Als hij doorgaat op deze manier blijft er niks meer over van zijn troepen. Ik kan me goed voorstellen dat dit onder druk van zijn manschappen is besloten."
Toch is de keuze om de macht over te dragen militair gezien zeer opvallend, zegt oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Een machtsaflossing is een van de moeilijkste dingen om te doen. Je moet de nieuwe commandanten alles uitleggen: waar de scherpschutters liggen, waar de mijnenvelden zijn, welke straten en schuilkelders je beter wel of niet kan gebruiken. En dat alles in de loopgraven, terwijl je onder vuur ligt. Het is 'one hell of a job'. Dat doe je niet zomaar."
Prigozjin blijft de held
Volgens De Kruif zit er daarom meer achter de zet van Prigozjin. "Hij speelt een spel om zijn eigen positie sterk te houden tegenover Poetin", aldus de voormalig commandant. "Mogelijk ziet Prigozjin dat zijn troepen toch terrein dreigen te verliezen in Bachmoet. Als hij de macht nu overdraagt aan de Russische bevelhebbers, dan is het niet zíjn leger die gefaald heeft, maar dat van de Russen. En dan kan Prigozjin nog steeds de 'winnende' generaal spelen."
De consequenties zullen in dat geval groot zijn voor Rusland. "Als de posities in Bachmoet niet tijdig worden overgenomen door Russische soldaten, dan verliezen ze mogelijk weer grond", zegt De Kruif. "Eens kijken hoeveel er daarna nog in handen is van de Russen."
Daarnaast betekent zo'n reorganisatie dat Russische militairen van andere posities naar Bachmoet moeten worden gehaald. Dat geeft het Oekraïense leger een sterke positie in het geplande tegenoffensief, of in de grensregio's waar Kyiv de laatste tijd verrassingsaanvallen uitvoert, aldus De Kruif.
Gevaarlijk spanningsveld
"Prigozjin lijkt die gevolgen niet te zien. Hij zet zijn eigen belang boven die van het Russische belang", zegt De Kruif. Al is het geen verrassing dat Prigozjin voor zichzelf kiest en niet aan de kant van het Russische leger staat. Bijna wekelijks haalt hij uit naar de leiding van de Russische defensie. Zo beschuldigde hij begin deze maand het Kremlin hem niet genoeg munitie te leveren. Dat schreeuwde hij in een lugubere video met een stapel dode soldaten op de achtergrond.
Dat er een spanningsveld is tussen het Wagnerleger en dat van de Russen, beaamt ook Ruslanddeskundige Hans van Koningsbrugge. Prigozjin daagt het Kremlin uit en andersom. Maar tot een échte clash is het nog altijd niet gekomen. "Poetin moet ook realistisch zijn", zegt Van Koningsbrugge. "Wagner is op dit moment een van zijn voornaamste troeven. Als hij deze troef aan de kant zet, dan is het met Rusland gedaan."
Heethoofd of directe dreiging
Met elke zet lijkt de Wagnerbaas de grenzen van het Kremlin op te zoeken. Volgens Van Koningsbrugge is Prigozjin op dit moment nog geen directe bedreiging voor Poetin zelf. Dat komt omdat de machtsstrijd nog niet op politiek niveau wordt gevoerd.
Maar, zo zegt de deskundige, als de strijd in Oekraïne ten einde komt en als Poetin het Wagnerleger niet meer nodig heeft, dan moet Prigozjin oppassen wat hij zegt. "Prigozjin is natuurlijk een heethoofd", zegt Van Koningsbrugge. "Dan kan het gevaarlijk worden voor hem."
Het huurlingenleger van Prigozjin vecht al langer voor Rusland in de oorlog met Oekraïne. Maar het zijn geen Russische militairen. In deze video zie je wat voor geheimzinnige groep Wagner precies is, en in welke landen deze troepen nog meer vechten:
