Twaalf jaar lang was hij een internationale paria, vanwege zijn keiharde en bloedige optreden tegen de oppositie in zijn land. Maar de Syrische dictator Bashar al-Assad maakt zich op voor een terugkeer in de internationale schijnwerpers. "Schokkend. Je kunt je bevolking met gif vergassen, en dan ben je toch welkom."
Het lijkt het begin van de rehabilitatie van Assad, terwijl de burgeroorlog in zijn land nog gaande is. Die begon met een opstand tegen zijn regime, in 2011. Assad en zijn leger grepen keihard in, daarbij gesteund door Rusland en Iran. Sindsdien zijn naar schatting een half miljoen mensen omgekomen. Meer dan 12 miljoen Syriërs zijn gevlucht, veel verblijven er in buurlanden.
De lijst gruwelijkheden begaan door het Syrische regime is lang. De gifgasaanvallen en de zware bombardementen op woonwijken, scholen en ziekenhuizen in oppositiegebied, het uithongeren van steden, het martelen van tienduizenden tegenstanders in gevangenissen – ook kinderen.
Weer welkom
Dat lijkt allemaal even vergeten als Bashar al-Assad vrijdag waarschijnlijk zijn opwachting zal maken bij de Arabische Liga, de top van 22 Arabische landen, in Saoedi-Arabië. Twaalf jaar geleden werd Assad geschorst toen hij zijn leger liet schieten op de opstandelingen. Maar ruim een week geleden besloten de Liga-landen dat Syrië weer welkom is.
Daarmee is de koek voor Assad nog niet op. Hij heeft ook een uitnodiging gekregen voor de klimaattop COP 28, in november dit jaar. Die vindt plaats in Dubai, in de Verenigde Arabische Emiraten. Als Assad daar daadwerkelijk zelf naartoe gaat, zijn daar ook de westerse leiders aanwezig die hem jarenlang weg wilden hebben en zijn regime met zware sancties hebben gestraft.
'Schokkend'
Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens: "In het conflict zit weinig perspectief. Maar er wordt nu toch wel heel makkelijk heengestapt over een van de gruwelijkste periodes in de recente geschiedenis. Ja, het is een tijdje geleden, ja, Assad heeft gewonnen want hij zit er nog steeds. Maar de relatie normaliseren, dat is toch wel schokkend."
Hij vervolgt: "Je geeft als signaal af dat er geen ondergrens is aan geweld. Je kan je eigen bevolking met gif vergassen, en dan ben je toch nog welkom. Je kunt niet zeggen dat het klaar is, want het is niet klaar. Er is geen gerechtigheid, de bad guys won."
'Zieke grap'
"Een zieke grap en een PR-cadeau voor Assad", zegt de Britse woordvoerder van mensenrechtenorganisatie Amnesty International tegen Sky News, over de uitnodiging van Assad voor de klimaattop in Dubai.
Een PR-cadeau dat Assad in ieder geval graag zal aanpakken. Olaf Koens: "Voor hem is dit het eindspel. Die Arabische Liga is niet eens zo heel belangrijk, maar het is voor Assad wel de opstap naar normalisering, en wat hij wil bereiken. Namelijk: hij wil af van alle sancties tegen hem. En zijn macht verder in beton gieten."
Vluchtelingen
Lang niet alle Arabische landen omarmen Assad meteen, integendeel. Sommige landen steunden het verzet tegen de Syrische leider. Maar ze hebben zo wel hun redenen om met hem te gaan praten. Alle buurlanden zuchten onder de enorme hoeveelheid Syrische vluchtelingen die ze hebben opgenomen. In Jordanië, Libanon en Turkije (geen lid van de Arabische Liga overigens) verblijven miljoenen Syriërs. Daar willen ze graag van af.
Olaf Koens: "Die mensen zijn juist gevlucht voor het regime van Assad. Die kun je niet zomaar terugsturen naar diezelfde Assad. Als er nu in Syrië een soort van amnestie was afgekondigd voor de vluchtelingen of tegenstanders – maar dat is er niet. Libanon stuurt nu al mensen terug, die worden in Syrië gelijk opgepakt en de gevangenis ingegekieperd. Je kunt dat eigenlijk niet maken."
Captagon
De tweede reden waarom Assads buren met hem om de tafel willen heet captagon. Dat is de naam van een verboden, zeer verslavende drug die in het Midden-Oosten enorm populair is. En die op grote schaal in Syrië wordt gemaakt, in fabrieken die zijn opgezet en worden beschermd door het regime. Het Midden-Oosten wordt overspoeld door pilletjes uit Syrië.
"Dit is ook een groot probleem in de regio dat ze graag willen oplossen. Assad zal ontkennen dat zijn land erachter zit, maar de overheid is hier de producent en de drugsdealer. Een moordlustig corrupt regime dat veel verdient aan de handel, maar zegt er niks mee te maken te hebben. Daar moet je dan afspraken mee gaan maken. Heel lastig zal dat worden", aldus Koens.
De Arabische Liga gaat het in ieder geval proberen. In ruil voor de terugkeer aan tafel zal Syrië moeten laten zien dat het serieus werk wil maken van het oplossen van de crisis, zeggen woordvoerders van Qatar en Jordanië. Achter de schermen is afgelopen tijd al druk onderhandeld met Syrië, maar wat dat land heeft toegezegd, is niet bekendgemaakt.
De Syrische burgeroorlog
Het begint als een opstand tegen het regime in 2011, als ook in andere Arabische landen dictators worden afgezet. De eerste jaren worden Assad en zijn leger ver teruggedrongen. Maar met militaire hulp van Rusland en Iran weet hij vanaf 2014 het tij te keren.
Assad heeft inmiddels grote delen van het land weer in handen. Koerdische strijders hebben ook een stuk van Syrië onder controle. Gebied waar terreurgroep IS tijdelijk een kalifaat vestigde.
Nog maar een klein gedeelte is in handen van anti-Assad-opstandelingen. Zoals de noordelijke provincie Idlib. Het gebied werd in februari ook nog eens getroffen door een zware aardbeving, met duizenden doden tot gevolg.
