Het gaat niet om de aardbevingen, niet om de koers van het land, niet om de relatie met het Westen of mensenrechten. Nee, de verkiezingen in Turkije morgen draaien om de economie, ziet correspondent Olaf Koens in de stad Gaziantep.
In de koperbazaar moet je schreeuwen om een gesprek te voeren. Onder het gewelfde dak galmt het gehamer, getik, geschaaf en gekletter van beroepen die hier nog springlevend zijn, de ijzersmid, de koperslager, de siersmid. IJzeren balken worden roodgloeiend platgeslagen door jongens met hamers, in de zijstraten worden er met voorzichtige tikjes figuren door vazen en schalen geschaafd en geslagen.
"Vorig jaar was het beter dan dit jaar", legt Cemal Mercan uit. "En eigenlijk is ieder jaar slechter dan het jaar daarvoor." In zijn kleine atelier zijn twee mensen als monniken aan het werk, platen van koper worden tot in het kleinste detail sierlijk bewerkt. Een verkeerde tik, één verkeerde beweging en het werk is geruïneerd.
'Het gaat om wat op tafel staat'
Trots laat hij foto's zien van prijzen die hij gewonnen heeft en vazen die in musea zijn te bewonderen. Omslachtig legt hij een Turks spreekwoord uit: "Het is de pot die de regering brengt, de pot die de regering weer weg kan halen." Het gaat om wat er op tafel staat. En nu de boodschappen voor veel mensen amper nog te betalen zijn, denkt hij dat de oppositie een kans maakt. "Het kan het einde zijn. Alles draait om de economie, dat is het belangrijkste thema."
Ook Gaziantep, in het zuidoosten van Turkije, is getroffen door de dubbele aardbeving in februari. In de stad zijn verschillende appartementencomplexen ingestort. Dagenlang sliepen mensen in hun auto’s of buiten op straat uit angst voor naschokken.
Ruim twee maanden later is de paniek weggezakt, zijn de restaurants en de theehuizen weer open. Over de betonnen nieuwbouwprojecten in de stad hangen levensgrote posters van de president. Kritiek over hulp die laat op gang kwam, over corruptie bij aanbestedingen en onveilige standaarden wordt uitgeschakeld met de belofte dat het Erdoğan is die nieuwe huizen zal gaan bouwen. Wie anders?
'Er is geen redelijke alternatief'
Na twintig jaar Erdoğan kunnen niet veel Turken zich een andere politiek leider voorstellen. Toch voelen ze de pijn in de portemonnee. Volgens een andere koperslager, die in de bazaar een oude ketel met een houten hamer rechtslaat, is het niet de schuld van de president. "Er is een economische crisis, maar dat zie je over de hele wereld.
Met een beetje geluk komen we er hier wel overheen", zegt hij. "De hoge prijzen zijn nu voor iedereen duidelijk. Ik heb het nog niet besloten, maar ik denk dat ik toch op Erdoğan en zijn regering blijf stemmen. Dat lijkt me wel, al is het maar omdat er geen redelijk alternatief voor is."
In de afgelopen twintig jaar is de Turkse economie enorm gegroeid. Als er een plek is waar je dat goed kunt zien is dat Gaziantep. De stad barst uit zijn voegen, overal zijn nieuwe huizen, nieuwe fabrieksterreinen.
In de tijd dat Erdoğan er aan de macht is, is het inwonersaantal zo goed als verdubbeld. De stad heeft een gigantische luchthaven, er zijn nieuwe wegen en gloednieuwe staatsziekenhuizen. Maar het kan de crisis niet verbloemen. Afgelopen jaar zag Turkije 80 procent inflatie, alledaagse producten zijn in prijs verdubbeld of vaak verdrievoudigd. Zelfs sectoren die profiteren leven van export en in theorie zouden kunnen profiteren van lage lonen en buitenlandse valuta hebben het zwaar.
In een kleine textielfabriek op een van de industrieterreinen legt Ibrahim (hieronder op de foto) uit waarom. "Het is voor iedereen hetzelfde", legt hij uit. "De huur gaat omhoog, de kosten worden hoger, de lonen gaan uiteindelijk toch mee. Alles wordt duurder, alles."
Toch wil hij niet dat de regering in Ankara verandert, hij wil niet dat de oppositie aan de macht komt. Niet vanuit een ideologisch perspectief, maar uit angst dat alles gaat veranderen. "Er is nu een systeem, en dat systeem zal op de schop gaan als alles verandert. Dan is het beter dat Erdoğan aan de macht blijft, als je het mij vraagt."
Iets verderop, bij een groente- en fruitopslag, hoor je een tegengestelde uitleg. Het systeem moet juist op de schop. Groothandelaar Gazali Ayhan wijst naar de tomaten, aubergines en uien en somt de oude en de nieuwe prijzen op.
"Vergeleken met vorig jaar verdien ik nog maar de helft. Wij verkopen de producten die we hier naartoe brengen soms met verlies", legt hij uit. "De aardbeving heeft ook gevolgen gehad, natuurlijk. Maar ook voor de aardbeving was de economische situatie ook al niet best. Ayhan is een vakbondsman, hij stemt al zijn hele leven op de oppositie. "Met de omvang van deze crisis, met deze president die aan de macht wil blijven, zo komen we er nooit."
Economische groei was het fundament onder de populariteit van president Erdoğan. Van bezuinigingen, hervormingen of begrotingsdiscipline wil hij niets weten. Ondanks de gierende inflatie blijft de rente laag. Wanneer de centrale bank kritiek uit op de overheidsplannen wordt de directeur ontslagen. De schoonzoon van de president was langere tijd de minister van Financiën. Prestigeprojecten als nieuwe bruggen of luchthavens worden nu gefinancierd uit het buitenland.
Terug naar koperslager Jemal Mercan in zijn atelier. Hij zegt het voorzichtig. "Als ik mijn voorkeur moet uitspreken... Ik heb jarenlang de huidige regering gesteund. Maar zo denk ik er dit jaar niet meer over. De manier waarop het nu gaat is niet gezond, dat ziet iedereen. Net als ik zijn er duizenden, nee, miljoenen mensen."
