Toeristen in Thailand beschermen zichzelf tegen de zon met een paraplu.
Beeld © Narong Sangnak / EPA
Gigantische ijsblokken, airco's die overuren draaien en mensen die op zoek zijn naar het laatste streepje schaduw. Al wekenlang wordt Zuidoost-Azië geteisterd door een hittegolf. Landen als Vietnam, Laos en Thailand registreren allemaal recordtemperaturen, op vele plekken is het ruim 43 graden. En dat is vooral een probleem voor degenen die niet de mogelijkheid hebben om de koelte op te zoeken.
"Ik ben wel wat gewend, maar dit heb ik nog nooit meegemaakt", zegt correspondent Thom Schelstraete vanuit zijn standplaats Bangkok. "Gisteravond ging ik een rondje hardlopen. Nu het donker is kan het wel, dacht ik. Maar het blijft ook 's nachts boven de 30 graden. Normaal ren ik een uurtje, maar dat ging nu echt niet."
"Het advies is om binnen te blijven, maar ja, ga dat maar eens vertellen aan mensen die hier een eetkraampje op straat hebben", zegt Schelstraete. "Of de beveiligers die bij appartementencomplexen buiten staan. Ze hebben die keuze niet, ze moeten wel werken, anders hebben ze geen inkomen. Dat is het schrijnende, die inkomenskloof wordt nu wel erg zichtbaar."
Opwarming en droogte versterken elkaar
Asfaltwegen die wegsmelten, mensen die overlijden aan een zonnesteek, watertekorten. De hittegolf in Zuidoost-Azië duurt al zo'n anderhalve maand en de gevolgen worden steeds meer zichtbaar.
"Dit soort gebeurtenissen rollen over elkaar heen in de wereld", zegt Bart Verheggen, klimaatspecialist van RTL Nieuws. "Dat geeft aan dat klimaatverandering forse invloed begint te krijgen en dat de extremen steeds waarschijnlijker en steeds extremer worden."
Normaal gesproken lopen de temperaturen in deze regio niet verder op dan zo'n 38 graden. De huidige situatie is dus vrij uniek. Verheggen: "Meestal zet verdamping van water een rem op al te hoge temperaturen. Maar nu versterken de opwarming en droogte elkaar, waardoor deze hoge temperaturen wél bereikt worden."
Afgelopen maand was er ook sprake van extreme hitte in Spanje en Portugal. Volgens experts zou dat zonder klimaatverandering haast onmogelijk zijn geweest. "Dat is voor deze hittegolf in Zuidoost-Azië nog niet aangetoond, maar de verwachting is dat dat ook hiervoor geldt. Dit, en nog extremer, is wat we vaker gaan zien."
Hoe vochtiger, hoe gevaarlijker
Dit soort temperaturen, die bovendien ook nog voor langere tijd aanhouden, zijn erg gevaarlijk. Elk jaar is er in Zuidoost-Azië sprake van oversterfte door extreme temperaturen. Officieel gaat het nu om 17 mensen, maar de data wordt niet goed bijgehouden. "Ergens rond de 42 graden komt een kantelpunt", zegt Madeleen Helmer, projectleider hitteadaptatie bij het Klimaatverbond. "Dan kan je zweet je lichaam op geen enkele manier meer koelen en dat is echt gevaarlijk."
Helmer noemt als voorbeeld de lange hittegolf in Pakistan en India in 2022, waarbij het op sommige plekken zelfs bijna 50 graden werd. "Hoe gevaarlijk het is hangt niet alleen af van de hitte. We weten ook: hoe vochtiger, hoe gevaarlijker." Je lichaam kan de warmte dan minder goed kwijt. "Daar is steeds meer zorg over. Vanwege het opwarmende klimaat én de daardoor toenemende verdamping."
Er wordt volgens Helmer nog betrekkelijk weinig onderzoek gedaan. "Bepaalde mensen kunnen zich nu eenmaal beter aanpassen aan oplopende hitte. Maar we weten bijvoorbeeld wel dat ook de temperatuur van je woning en je gezondheid van invloed zijn. Ouderdom is bijvoorbeeld een risicofactor." Ook in Nederland overlijden er nog steeds honderden mensen meer dan normaal als we te maken hebben met een hittegolf. Wat dan helpt is volgens Helmer heel simpel: "Genoeg drinken en zorgen dat je lichaam koel genoeg blijft."
Energietekorten
Maar dat is niet voor iedereen mogelijk. "Een hittegolf heeft verschillende gevolgen voor mensen met verschillende inkomens", zegt Helmer.
Dat ziet ook Schelstraete. "Mensen met geld kunnen fijn binnen zitten met een airco. Ze hebben een werkplek waar het koel is of klappen hun laptop open in een koffietent met airco." Er werd in Thailand zelfs een record aan energieverbruik geregistreerd, waarschijnlijk veroorzaak door airconditionings die continu aan staan en koelkasten die harder moeten werken om alles koud te houden. Het zorgde zelfs voor tekorten aan energie en stroomonderbrekingen.
Maar niet iedereen heeft de luxe om binnen af te koelen. "Er is een heel grote gemeenschap hier die alles buiten doet", zegt Schelstraete. "De markt, handel, streetfood. Je hebt hier bijvoorbeeld de Khlong Toei, de grootste versmarkt van Bangkok. Daar hebben mensen nu heel veel moeite hun voedsel vers te houden. Ze werken met gigantische ijsblokken om het eten koel te houden."
"Er is ook een cultuur van shoppen in de malls", voegt Schelstraete toe. "Daar is het altijd wel druk, maar nu valt het me op dat er ook veel mensen rondhangen, omdat het verkoelend is. Ze komen daar niet om te winkelen, maar gewoon om te zitten."
Ondertussen snakken de mensen naar het regenseizoen, wat normaal gesproken nu ongeveer zou moeten beginnen. Het kan wat verlichting brengen, maar er is ook de angst dat het weerfenomeen El Niño in Azië voor nog meer droogte gaat zorgen. De hittegolf kan in sommige landen misschien zelfs wel tot juni aanhouden.
