Het Amerikaanse nieuwsmedium Fox News wordt beschuldigd van het doelbewust en herhaaldelijk verspreiden van leugens na de verkiezingsnederlaag van Donald Trump. De zaak, die is aangespannen door stemcomputermaker Dominion, doet veel stof opwaaien.
"Dat is waar de fraude plaatsvond: ze pasten stemmen aan in het computersysteem, of voegden stemmen toe die niet bestonden." Deze uitspraak, uit de mond van voormalig Trump-advocate Sidney Powell, is slechts één van de vele aantijgingen die na de presidentsverkiezingen van november 2020 aan de lopende band voorbij kwamen op nieuwszender Fox.
Het computersysteem waar Powell over sprak, is die van het Amerikaans-Canadese bedrijf Dominion Voting Systems, dat stemcomputers en software voor elektronisch stemmen verkoopt. En de stemmen ging op frauduleuze wijze van Trump naar Biden, zo beweerde Powell. Een ongefundeerde boodschap die maandenlang verspreid werd via Fox News door Trumps advocaten en aanhangers.
'Het is krankzinnig'
Maar achter de schermen wisten presentatoren en redacteuren heel goed dat het flauwekul was. Bekende Fox-gezichten zoals Tucker Carlson, Sean Hannity en Laura Ingraham geloofden zelf niets van de beweringen dat Trump de overwinning door stemfraude was ontnomen, zo bleek uit de interne communicatie van Fox News die onlangs via de rechter naar buiten is gekomen.
"Sidney Powell liegt trouwens. Ik heb haar betrapt. Het is krankzinnig", schrijft Carlson op 18 november 2020 in een bericht aan collega-presentator Ingraham. "Sidney is compleet gestoord. Niemand wil met haar werken", reageert Ingraham. Waarop Carlson stuurt: "Onze kijkers zijn goede mensen en ze geloven het."
Toch bleven zij de aantijgingen - zonder enig bewijs - verspreiden in nieuwsuitzendingen. De bazen van Fox News keurden het goed: het kijkerspubliek - grotendeels Republikeins en rechts - moest worden 'gerespecteerd', blijkt uit verklaringen. Zelfs Fox-eigenaar Rupert Murdoch gaf nadien toe dat hij wist dat sommige presentatoren of gasten logen op tv.
Meest bekeken kabelzender
Amerikanen kijken, vergeleken met Nederlanders, verhoudingsgewijs weinig kabeltelevisie, zegt RTL-verslaggever Sophie van der Meer vanuit New York. "Maar Fox News, met haar doorlopende uitzendingen, website en prominente figuren in het publieke debat, is een heel belangrijke nieuwsbron voor miljoenen Amerikanen. Het is verreweg de meest bekeken kabelzender en had in februari 2023 met 2,2 miljoen op primetime vier keer zoveel kijkers als CNN. Alle vijf de best bekeken tv-programma’s van de VS zijn talkshows op Fox News."
Ook tijdens de verkiezingen was Fox voor miljoenen Amerikanen de belangrijkste nieuwsbron. Van der Meer: "Wie of welk verhaal er wordt laten zien op Fox heeft invloed op de stem van miljoenen Amerikanen. Al speelde dit natuurlijk wel na de verkiezingen. Maar nog altijd worden er vraagtekens gesteld bij de betrouwbaarheid van de verkiezingsuitslag. Fox heeft daar dus invloed op. Het aandeel Republikeinen wat gelooft dat fraude de verkiezingen heeft beïnvloed, is met 63 procent nog steeds hoog."
1,5 miljard
Dominion laat het er niet bij zitten. Het bedrijf beschuldigt Fox News en diens moederbedrijf Fox Corp ervan dat zij doelbewust leugens hebben verspreid over zijn stemcomputers, in een poging om hierdoor hogere kijkcijfers te krijgen. Hierdoor zou Dominion miljoenen aan omzet hebben verloren, en eist het een schadevergoeding van omgerekend 1,5 miljard euro.
"De e-mails, sms-berichten en getuigenverklaringen spreken voor zich", verklaarde een woordvoerder van Dominion vorige maand. "We juichen elk onderzoek naar ons bewijsmateriaal toe, omdat het allemaal naar dezelfde plek leidt: Fox verspreidde willens en wetens leugens en veroorzaakte enorme schade aan een Amerikaans bedrijf."
'Aanval op persvrijheid'
Fox News beroept zich in de rechtszaak op de vrijheid van meningsuiting. De nieuwszender ontkent wangedrag en zegt dat het enkel verslag deed van de uitspraken van de destijds nog zittende president, Donald Trump. Dat is het recht en zelfs de plicht van een mediaorganisatie volgens de Amerikaanse grondwet, aldus Fox. Het medium noemt de aanklacht van Dominion een 'aanval op de persvrijheid'.
Als Dominion de rechtszaak wil winnen, zal het moeten aantonen dat Fox News 'kwaadwillende opzet' had met zijn berichtgeving, zegt Wouter Hins, emeritus hoogleraar mediarecht aan de Universiteit Leiden. "De vrijheid van meningsuiting is in Amerika een heilig beginsel dat gekoesterd wordt. Maar als kan worden bewezen dat Fox de waarheid doelbewust ondergeschikt heeft gemaakt aan de kijkcijfers, dan is dat zelfs in het liberale Amerika een probleem. Wij zouden dat in Nederland laster noemen: schadelijke berichtgeving waarvan je weet dat het niet waar is."
Bekijk ook: Running for president! Dit is waarom de uitputtingsslag in de VS nu al begint
Afschrikkende werking
Het kan tot zes weken duren voordat een beslissing valt in de rechtszaak. Die wordt nauwlettend gevolgd door heel journalistiek Amerika. De vrees is namelijk dat een veroordeling van Fox News ertoe kan leiden dat nieuwsorganisaties in de toekomst vaker aangeklaagd zullen worden als achteraf blijkt dat hun berichtgeving niet volledig klopt. Dat zou ook journalisten met zuivere motieven kunnen afschrikken om nog verhalen te brengen.
