Tijdens het avondeten in een vluchtelingenkamp in Griekenland werd Farouk (39) apart genomen. Zijn gezin moest zijn spullen pakken en zwijgen tegen de andere vluchtelingen. Het bleek het begin van een 'pushback' te zijn, waarbij het gezin zomaar werd teruggebracht naar Turkije. Farouk is nu een rechtszaak begonnen tegen de Europese grenswacht Frontex. "Er moet een eind worden gemaakt aan deze mensenrechtenschendingen."
De Syrische Farouk, zijn vrouw en hun vier kinderen wonen tegenwoordig in Noord-Irak. Via de telefoon vertelt hij aan RTL Nieuws zijn verhaal.
Terug naar 2016, naar het Griekse eiland Leros, waar Farouk en zijn gezin asiel hadden aangevraagd. Een week na de traumatische bootreis daarnaartoe, kwam er een medewerker van het vluchtelingenkamp naar Farouk.
"We waren aan het avondeten toen hij mij apart nam en zei dat we moesten inpakken. Hij gaf aan dat we naar Athene gingen voor de asielprocedures." De medewerker verzocht Farouk het niet door te vertellen aan andere vluchtelingen.
Farouk is een gefingeerde naam. Op verzoek van het gezin worden de namen van de personen in dit artikel geheimgehouden.
Geschrokken
Vanwege de oorlog in Syrië is Farouk met zijn gezin uit zijn geboorteplaats Aleppo gevlucht. Voor duizenden euro's namen zij een vluchtelingenboot vanuit de Turkse kustplaats Izmir richting Italië, om vanuit daar naar Duitsland te reizen en asiel aan te vragen. "Ik wilde niet dat mijn kinderen in oorlog zouden opgroeien. Ik wilde dat ze een betere toekomst zouden krijgen dan ik."
Na twee dagen varen op de Middellandse Zee ging de boot kapot en lag hij stil in Griekse wateren. De kustwacht sleepte de boot naar het dichtstbijzijnde eiland. Daar werden Farouk en zijn gezin in een vluchtelingenkamp gezet en vroegen ze asiel aan. "Het was niet ons plan om in Griekenland asiel aan te vragen, maar we waren geschrokken omdat de boot was volgelopen met water. We waren allang blij dat we gered werden."
Onderbuikgevoel
Nadat ze in het kamp hun spullen moesten pakken, werden Farouk en zijn gezin overgeleverd aan de politie, die hen naar een vliegveld bracht. "We dachten dat we het vliegtuig naar Athene zouden nemen."
Op het vliegveld stonden tientallen Frontex-medewerkers. Farouk had al een onderbuikgevoel. "Ik had het idee dat er iets niet klopte, maar voordat ik het wist werd ik op het vliegtuig gezet", zegt hij. "Een medewerker van Frontex hield mijn arm vast en zat naast mij."
Op dat moment wist Farouk nog niet dat zijn vrouw en vier kinderen achterin hetzelfde vliegtuig zaten. Hij wilde om zich heen kijken om ze te zoeken, maar dat mocht niet. "Ik maakte me veel zorgen over mijn gezin, maar ik mocht geen vragen stellen. We werden behandeld als gevangenen."
'We werden ontvoerd'
Bij landing zag hij pas zijn vrouw en kinderen terug. Ze waren in shock toen ze vanuit het vliegtuig de Turkse vlag zagen wapperen. "Ik geloofde niet dat ze ons zonder enige asielprocedure naar Turkije hadden teruggestuurd. Het duurde dagen voordat ik het kon bevatten."
Het gezin werd door de Turkse politie naar een vluchtelingenkamp in Adana gebracht. Daar had Farouk voor het eerst de kans om de gebeurtenissen te bespreken. Zijn vrouw en kinderen vertelden dat ze gescheiden van elkaar waren gehouden. "We waren uitgeput en hadden geen energie om het erover te hebben. Er werd tegen ons gelogen en we werden ontvoerd, maar we wisten niet wat we moesten doen."
Gerechtigheid
Met behulp van een team Nederlandse mensenrechtenadvocaten spande het gezin een rechtszaak aan tegen Frontex. Het is de eerste keer dat Frontex zo wordt aangeklaagd. Het gezin beschuldigt de EU-grenswacht van een zogenoemde 'pushback', waarbij asielzoekers zonder enige asielprocedure terug de grens over worden gezet. RTL Nieuws vroeg Frontex om een reactie op de beschuldiging, maar de organisatie wil geen commentaar geven op lopende rechtszaken.
Op 9 maart was er een zitting in Luxemburg. Farouk en zijn gezin konden er niet bij zijn. Farouk schreef wel een brief aan de rechtbank waarin hij vertelt wat er is gebeurd. De brief werd door zijn advocaat voorgelezen. Over enkele maanden doet de rechter uitspraak. "Ik heb er vertrouwen in dat de rechtbank voor gerechtigheid zal zorgen."
Frontex
- Frontex is het Europese grens- en kustwachtagentschap. Het agentschap heeft de taak om de buitengrenzen van de Europese Unie te bewaken. Door Frontex worden veiligheidscontroles en reddingsacties op zee uitgevoerd.
- In de afgelopen jaren speelde Frontex steeds meer een rol in terugkeeroperaties, waarbij mensen die in de Europese Unie niet mogen blijven, teruggestuurd worden naar hun land van herkomst. Bij dit soort operaties moet het agentschap rekening houden met de grondrechten van mensen, zoals het recht op asiel.
- Frontex wordt nu al vaker beschuldigd van het organiseren van illegale terugkeeroperaties, de zogeheten 'pushbacks', waarbij mensen zonder enige vorm van asielprocedure Europa worden uitgezet. De EU-fraudebestrijdingsdienst, OLAF, heeft er eerder een kritisch rapport over gepubliceerd. In het rapport staat dat Frontex mogelijk meegewerkt heeft aan pushbacks.
Angstig en vergeetachtig
Het geld om te kunnen vluchten had Farouk geleend van vrienden en kennissen. Hij baalt ervan dat het voor niks is geweest. Maar dat is niet wat hem het meest pijn doet: hij ziet de traumatische gevolgen van de uitzetting bij zijn kinderen. "Mijn oudste dochter heeft er nog steeds last van. Ze werd angstig en vergeetachtig. Dat doet me heel veel pijn."
De situatie in het vluchtelingenkamp in Turkije was uitzichtloos. Nu wonen Farouk, zijn vrouw en kinderen in Noord-Irak. Hij is constant op zoek naar werk om zekerheid voor zijn gezin te creëren. "Het valt niet mee", zegt hij. "In Noord-Irak zijn er weinig sociale voorzieningen voor vluchtelingen." Hij realiseert zich dat wat er is gebeurd niet terug te draaien valt. "Er is niks wat de immateriële schade kan compenseren, maar ik wil niet dat het andere mensen overkomt. Er moet een einde worden gemaakt aan de mensenrechtenschendingen door Frontex."
