De Britse premier Rishi Sunak doet wat zijn voorgangers niet is gelukt. Hij sloot vandaag eindelijk een overeenkomst met de EU over het slepende Ierse grensconflict, dat is ontstaan door brexit. Vier vragen en antwoorden over het nieuwe Windsor-akkoord.
1. Wat is vandaag bekend geworden?
De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk hebben na 'lange en intensieve' onderhandelingen een akkoord bereikt over een beladen onderdeel van het brexit-akkoord waar jarenlang ruzie over is gemaakt, namelijk de grenscontroles op het Ierse eiland.
De nieuwe deal is gepresenteerd als het 'Windsor-raamwerk', vernoemd naar de plek buiten Londen waar Sunak vandaag de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, ontving. Samen lieten zij tijdens een persconferentie weten dat er een 'beslissende doorbraak' is bereikt voor het grensconflict.
2. Waarover ging dat grensconflict ook alweer?
Het conflict draait om Noord-Ierland. Dat deelt namelijk een eiland met Ierland, maar de twee landen liggen sinds brexit plots binnen (Ierland) en buiten (Noord-Ierland) de EU. Om de interne markt van de EU te beschermen, werd een tijdelijke oplossing bedacht met uitgebreide grenscontroles in Noord-Ierland.
En dat levert praktische problemen op. Bedrijven zitten met veel papierwerk en vertraging bij het in- en uitvoeren van goederen. En het bestellen van pakketjes in je eigen land (het VK) is plots een probleem voor Noord-Ieren: ze komen niet aan of laten veel te lang op zich wachten.
Maar de echte vrees was dat het geweld van de jaren 70 en 80 opnieuw zou oplaaien op het Ierse eiland. Dat kent een gewelddadige geschiedenis: The Troubles. Dat was een conflict tussen overwegend protestanten (pro-Brits) en katholieken (voor één Ierland, binnen de EU) dat Noord-Ierland lange tijd in zijn greep hield. Hier kwam in 1998 een einde aan met het Goedevrijdagakkoord, waarin duidelijk werd afgesproken dat er nooit meer een 'harde' landgrens komt die Ierland en Noord-Ierland zal scheiden. Maar door brexit laaide de grenskwestie opnieuw op.
3. Welke oplossing is er bedacht?
De oplossing voor hét overgebleven hoofdpijndossier van de brexit is op het eerste oog even simpel als vindingrijk. Een 'groene baan' voor Britse goederen die bestemd zijn voor Noord-Ierland, en een afzonderlijke 'rode baan' voor goederen die bestemd zijn voor de EU met de gebruikelijke controles door de douane.
Is er toch verdenking van smokkelwaar? Dan kan een 'groene' lading alsnog extra worden gecontroleerd via de rode baan. Dat moet ervoor zorgen dat de handel soepeler verloopt en dat bedrijven die spullen tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië vervoeren niet worden bedolven in een bureaucratisch proces vol papierwerk.
Daarnaast zijn nieuwe afspraken gemaakt over het zonder rompslomp versturen van pakketjes en medicijnen, en het vervoeren van huisdieren tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Ook omvat de deal de garantie dat een groep vertegenwoordigers in Noord-Ierland ten alle tijden bezwaar kan maken tegen nieuwe regels, de zogenoemde 'Stormont brake'. Die is cruciaal omdat de Britten niet willen dat bij hoogoplopende conflicten het Europese Hof van Justitie uiteindelijk bepalend is.
"Wat zijn voorgangers, Theresa May en Boris Johnson, niet voor elkaar kregen, lukt de kersverse premier Rishi Sunak wel", zegt correspondent Anne Saenen vanuit Londen. "Er zijn heel wat jaren van onderhandelen, diplomatieke relletjes en politiek gesteggel aan vooraf gegaan. Maar de deal die Rishi Sunak voor elkaar heeft gekregen, wordt op dit moment gezien als zijn eerste overwinning als premier."
Bekijk ook: Dit is Rishi Sunak: de nieuwe premier van Groot-Brittannië
4. Is alles nu weer helemaal pais en vree?
Nog niet helemaal. Want hoewel er een stevig en uitgebreid uitonderhandeld akkoord ligt, moet dat nog wel worden goedgekeurd door de achterban van Sunak. En belangrijker: de Noord-Ierse DUP-partij, die vanwege het grensconflict al maanden dwarsligt bij het vormen van een regering in Noord-Ierland, moet de deal ook nog accepteren. De verwachting is dat ook kritische partijleden binnen Sunaks Conservatieve Partij tevreden zijn met het akkoord. Maar vooral het overtuigen van de DUP-partij wordt gezien als de allerlaatste test voor het eindelijk oplossen van de Noord-Ierse kwestie.
