RTL Nieuws-correspondenten Jeroen Akkermans, Olaf Koens en Eva Hartog doen nu een jaar verslag van de oorlog. Totale verwoesting, de dood, verdriet, ontreddering en woede. Ze zagen het allemaal. Deze reportages maakten op hen de meeste indruk.
"Boetsja", zegt Jeroen Akkermans zonder twijfel. In die stad werden op 2 april 2022, nadat de Russen zich hadden teruggetrokken, honderden lichamen van geëxecuteerde burgers gevonden. Vier dagen later bezocht Akkermans het gebied.
"Je zag daar direct de grote schaal van misdaden. Burgers die op straat waren geëxecuteerd. Verbrande lichamen voor een huis. Het gebied was net bevrijd toen ik er kwam, dus de spanning van de oorlog was nog voelbaar. Daarom moesten we er als journalisten met een persreis naartoe. Individueel was nog veel te gevaarlijk geweest."
Oekraïners weerbarstig
"Als je met lijken wordt geconfronteerd, is dat een klap in je gezicht. Tegelijkertijd verplaats ik me in mensen die ik onderweg tegenkom. Die mensen hebben een enorme weerbarstigheid. En daar probeer ik me dan aan op te trekken. Je hebt een taak als journalist. Dit zijn de verhalen die iedereen moet weten. Een brandweerman zegt ook niet: ik doe alleen de binnenbrandjes en uitslaande branden niet."
"Het uitzonderlijke van deze oorlog is dat er direct onderzoek wordt gedaan naar oorlogsmisdaden. In Boetsja werden al een paar dagen later lichamen uit massagraven gehaald voor onderzoek door een internationaal team van experts. In veel oorlogen komt dat pas veel later aan bod. Dat levert bij mij een sprankje hoop op."
"Wat ik in Boetsja tegenkwam, bleek later een patroon van de Russische militairen te zijn. In meer steden hebben we dit soort gewelddadigheid gezien. De schaal is zo groot. In elke bevrijde plaats hoor je dezelfde verhalen."
Bekijk de reportage die Jeroen Akkermans in Boetsja maakte:
Correspondent Jeroen Akkermans laat verwoesting Boetsja zien: 'Gruwelijke verhaal moet verteld worden'
Op zijn laatste reis in januari van dit jaar maakte Olaf Koens een portret van Ksenia, een jonge vrouw die 'gelukkig niet thuis was' toen een zware Russische raket op haar appartementencomplex terechtkwam.
"De bom verwoestte de levens van veertig mensen. Ksenia's moeder was thuis, maar overleefde de aanval. Het duurde uren voor Ksenia haar had gevonden. Het is moeilijk je een voorstelling te maken van de paniek, de angst en de woede die dan door je lijf moeten gieren."
"Ik heb een tijd lang geaarzeld of dit wel een verhaal zou zijn. Er zijn zoveel raketaanvallen, zoveel slachtoffers. In zekere zin lijken ze allemaal op elkaar. Ik kwam pas een dag of drie of vier na de aanval aan in Dnipro. De slachtoffers waren al geborgen, het stadsbestuur had het gruis al weggehaald en de perken aangeveegd."
Porseleinen beeldjes intact
"Maar toch zijn het de getuigenissen van Oekraïners zoals Ksenia die keer op keer indruk maken. Ze liet me haar appartement zien, de fragmenten van de bom die dwars door de ruiten en kasten waren geslagen, we keken naar de porseleinen beeldjes die intact waren gebleven. Ik zag haar woede, ik zag hoe ze troost vond in wat kenmerkend is voor Oekraïne, dat iedereen elkaar helpt."
"Wat niet in de reportage zit, is dat Ksenia al eens eerder slachtoffer van een soortgelijke ramp is geweest. In 2007 kwamen bij een explosie na een gaslek in de stad Dnipro 23 mensen om het leven. Ksenia raakte zwaargewond, ze heeft een jaar in het ziekenhuis gelegen. Toen moest ze opnieuw beginnen, nu weer. Waar ik vaak aan moet denken is dat de tragedie in 2007 destijds een van de grootste rampen was in het land. Nu gebeurt zoiets iedere dag."
Ksenia’s huis is onbewoonbaar na raketaanval: ‘Alles moet vervangen’
Voormalig Rusland-correspondent voor RTL Nieuws Eva Hartog was enorm onder de indruk van de gesprekken die ze voerde aan de grens met Georgië, kort nadat Poetin in september 2022 een grote mobilisatie had aangekondigd. "Een keerpunt", noemt ze het.
"Aan het begin van het jaar waren er in Rusland protesten tegen de oorlog. Die protesten werden hardhandig de kop in gedrukt. Daarna verstilde dat protest. Toen hebben we heel lang niets kunnen zien of merken aan Rusland. Het leek alsof het leven gewoon doorging."
Jonge mannen op de vlucht
"Eind september 2022 was het eerste moment waarop de oorlog door de mobilisatie bij gewone Russen binnenkwam. Het was niet meer iets abstracts. Je zag er direct een enorm heftige reactie op. Van de ene op de andere dag lieten jonge mannen alles achter en vluchtten het land uit."
"De mensen die ik bij de grensovergang sprak, waren opener dan wat ik gewend was van binnen Rusland. Maar ze waren wel terughoudend. Zo zei een jongen dat hij al heel lang een fietstocht wilde maken, terwijl hij overduidelijk vluchtte voor de mobilisatie. Dat was ook een teken van hoe bang en hoe voorzichtig heel veel Russen zijn om zich in het openbaar uit te spreken, zelfs als ze de grens over zijn."
"Het raakte me hoe diep de angst zat bij de mensen. Een jongen had alleen een tandenborstel, telefoon en laptop bij zich. Ze hadden hun vrouw, kinderen, huis en auto achtergelaten en waren gaan lopen om de file aan de grens te ontwijken. Dat zijn enorme omwentelingen in het leven van de Russen die Oekraïners al veel eerder hebben meegemaakt."
