Net als bij eerdere aardbevingen in Turkije klinkt kritiek op de kwetsbaarheid van veel gebouwen. Het land voerde eerder een aangescherpte regelgeving in voor aardbevingsbestendig bouwen, maar slechts een klein deel van de gebouwen voldoet daaraan, zeggen experts.
Hoewel de meeste schade nog moet worden opgemaakt, is duidelijk dat in het Turkse deel van het rampgebied veel middelhoge gebouwen zijn ingestort. Dat zijn gebouwen van drie tot acht of negen verdiepingen met vaak woonappartementen erin.
Een groot deel ervan is gebouwd in de jaren 80 en 90, zegt de Turkse bouwkundig ingenieur en aardbevingsonderzoeker Ihsan Engin Bal. "Het waren de jaren waarin veel Turken vanaf het platteland verhuisden naar de provinciesteden of de grote steden Istanbul, Ankara en Izmir. Door die verstedelijking waren destijds veel nieuwe huizen nodig. Maar de regelgeving was erg los, de bouwkundige controle ontbrak vaak, en er was veel illegale bouw."
Onder bouwkundigen is de kwetsbaarheid van dit type gebouwen al langer berucht. Engin Bal ziet op foto's en video's van het rampgebied ook nu dat juist deze categorie gebouwen zijn bezweken. "De helft van de inwoners van deze steden woont in dit soort middelhoge gebouwen. Dat zijn miljoenen mensen. En bij iedere aardbeving zie je weer deze gebouwen instorten."
In de zomer van 1999 vond een zware aardbeving plaats bij Izmit waarbij naar schatting 18.000 mensen om het leven kwamen. De enorme verwoesting van toen zorgde voor een nieuwe, meer kritische kijk op de manier van bouwen in Turkije. In 2003 werd een nieuwe regelgeving voor aardbevingsbestendigheid ingevoerd, die nadien nog tweemaal werd aangescherpt.
Bekijk ook: Flatgebouw stort uren na aardbeving alsnog in
"Deze Turkse code volgt nagenoeg dezelfde stappen en hetzelfde technische niveau als bouwconstructies in Europa", zegt Dina D'Ayala, hoogleraar bouwtechniek aan het gerenommeerde University College London. "Maar de Turkse code is slechts twintig jaar oud. Voor die tijd was er zeer weinig toezicht en kwaliteitscontrole. En dus is slechts een bescheiden deel van de gebouwen gebouwd volgens die code."
D'Ayala gaf leiding aan een team van twaalf bouwexperts dat in 1999 tien dagen lang onderzoek deed in het rampgebied rond Izmit. "We zagen destijds in Turkije veel fouten in de bouwconstructies. Dan bleek dat het ontwerp wel goed was, maar zat de constructie vol fouten. Het kan er dus op papier allemaal wel goed uitzien, maar dan is zo'n ontwerp in de praktijk weinig waard." Zij pleit daarom voor het beter trainen van bouwaannemers en strenger controleren van materialen.
Het is nog te vroeg om de volledige omvang van deze ramp in te zien, maar een groot probleem is dat er weinig informatie uit Syrië komt. D'Ayala: "Het getroffen gebied in Syrië is erg dicht bij Aleppo, waar veel gebouwen al kwetsbaar waren door beschietingen en bombardementen in de oorlog. Ik denk dat zij heel veel hulp nodig hebben."
Vaker aardbevingen in het rampgebied
Dat juist Turkije en het noorden van Syrië geraakt zijn door een zware aardbeving is niet toevallig. In het gebied zijn geregeld bevingen en aardschokken. Dat komt doordat twee zogenoemde breuklijnen het noorden en zuiden van Turkije doorkruisen. Dat zijn gebieden waar tektonische platen (zeg maar de aardlagen onder de 'korst' waarop wij leven) samenkomen en langs elkaar schuiven. Daardoor zijn daar niet alleen bergen en vulkanen, maar ook aardbevingen.
Langs deze twee breuklijnen is de angst voor aardbevingen er altijd geweest, zegt Turkije-deskundige Erik-Jan Zürcher. "Vooral op plaatsen waar is gebouwd op zachte grond. Zo zag je in 1999 dat gebouwen op hardere rotsachtige grond nog onbeschadigd overeind stonden, terwijl een nabijgelegen gebouw op zachte grond wel tegen de vlakte was gegaan. Dat had ook te maken met de ruimte tussen de pilaren op de benedenverdieping. Die was vaak heel groot, om daartussen veel winkelruimte mogelijk te maken."
