Kunnen we een aardbeving zien aankomen? 'We zijn er continu naar op zoek'

De vraag of een aardbeving te voorspellen is, ontstond na een tweet van een Nederlander die drie dagen voor de verwoestende aardbeving in Turkije en Syrië deze had 'aangekondigd' in een tweet. Hij deelde op 3 februari dat er 'vroeger of later' een aardbeving zou komen in de regio, met een kaartje erbij met een grote rode stip en een inschatting van een kracht van 7,5 op de schaal van Richter.

De Nederlandse twitteraar zegt tegen RTL Nieuws dat hij de kans op aardbevingen onderzoekt op basis van hemellichamen. Zijn tweet werd veelvuldig gedeeld. Maar het roept de vraag op, is het eigenlijk wel mogelijk om aardbevingen te voorspellen? 

Volgens Läslo Evers, seismoloog van het KNMI, kan niemand precies voorspellen waar en wanneer er een aardbeving zal plaatsvinden, al helemaal niet op basis van de sterren: "Op aarde hebben we te maken met platentektoniek: aardplaten schuiven ten opzichte van elkaar, daarbij wordt spanning opgebouwd. Zo kan een aardbeving ontstaan. Er zijn geen planeten nodig om dat uit te leggen."

Aardbevingen vinden vooral plaats langs breuklijnen:

Waar en wanneer er precies een aardbeving plaatsvindt, kunnen we dus niet zeggen. Maar we kunnen wel leren van eerdere aardbevingen, zegt Evers. "Rond de Middellandse Zee vinden vaker aardbevingen plaats met een kracht van 6 en 7 op de schaal van Richter. En ook al heel lang: de historie van bevingen bij deze specifieke breuk gaat terug tot het jaar 1100."

Ook volgens geofysicus Rob Govers van de Universiteit Utrecht is het nog niet mogelijk een aardbeving te voorspellen: "Ik ken de theorie met planeten wel, maar dit is nog nooit wetenschappelijk aangetoond. Wij onderzoekers zijn ook continu op zoek naar dingen die aardbevingen zouden kunnen zien aankomen. Tot nu toe is het nog niet gelukt."

Geen bewijzen

Na elke aardbeving zijn er wel weer claims, waarin gemeld wordt dat mensen het aan zagen komen. Govers: "Ik heb al veel theorieën gehoord: honden zouden aardbevingen horen aankomen, het zou de schildpaddentrek beïnvloeden of veranderingen in het zwaartekrachtveld veroorzaken. Al die dingen zijn niet bewezen."

De exacte locatie en tijd van een aardbeving voorspellen, is dus lastig, maar wetenschappers kunnen op basis van de beweging van aardplaten en breuklijnen wel iets zeggen over toekomstige aardbevingen, vertelt Govers. Zo zijn er drie soorten aardbevingen, legt hij uit, afhankelijk van hoe de platen zich ten opzichte van elkaar bewegen. En het soort aardbeving bepaalt ook hoe zwaar een aardbeving kan zijn.

Ook kan men met GPS-instrumenten meten of een breuk 'op slot' zit, of soepel beweegt: "En als de platen niet bewegen, dan zit een breuk vast en is er een kans dat het ineens losschiet. Het is dus best mogelijk om te zien waar platen al een tijdje niet hebben bewogen. Dan weet je dat er een aardbeving aan zou kunnen komen", zegt Govers. "Het beste wat we kunnen inschatten is hoe groot de kans is, bijvoorbeeld: de komende decennia is de kans 30  of 40 procent dat er een aardbeving aan zal komen in een bepaald gebied."

Dat je een aardbeving niet zou kunnen zien aankomen, betekent volgens seismoloog Evers niet dat je je er niet op kunt voorbereiden.

Zeker als men uit de historie van een gebied kan vaststellen dat in dit soort gebieden waar aardbevingen vaak voorkomen: "Wat je met name doet in dit soort regio's, waar grote bevingen optreden, is op basis van de geschiedenis en de effecten van die eerdere bevingen een regio voorbereiden, bijvoorbeeld door bouwcodes op te stellen."