De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern vocht tegen haar tranen toen ze aankondigde dat ze volgende maand zal aftreden. Ze hoopt dat Nieuw-Zeelanders zich haar zullen herinneren als iemand die aardig probeerde te zijn. "Ze heeft laten zien dat je op tijd kunt aanvoelen dat je werk soms te veel energie kost en dat je daar dan mee kunt stoppen", zegt Sander Heithuis, expert beeldvorming bij WOMEN Inc.
Een jonge moeder als premier. Jacinda Ardern deed heel wat wenkbrouwen fronsen, zeker toen ze haar baby meenam naar een vergadering van de Verenigde Naties. "Ze heeft gedrag laten zien dat heel veel wereldleiders niet vertonen: inlevingsvermogen en empathie", zegt Heithuis.
Vrouwen ongeschikt?
Toch zijn de meningen na haar aangekondigde vertrek niet alleen maar positief. Op sociale media klinkt veel bewondering voor de Nieuw-Zeelandse premier. Tegelijkertijd zien veel mensen in haar vertrek het bewijs dat vrouwen niet geschikt zijn voor een dergelijke functie.
Heithuis is het daar niet mee eens. "Ze is juist een voorbeeld, ook voor mannen. In Nederland kwamen meerdere Kamerleden met een burn-out thuis te zitten. De politiek werd zelfs de burn-outfabriek genoemd. Ardern heeft laten zien dat je op tijd kunt aanvoelen dat je werk soms te veel energie kost, en dat je daar dan mee kunt stoppen. Misschien is zo'n baan ook wel niet voor altijd – of voor langere tijd, zoals we vroeger dachten."
Gert-Jan Segers
Volgens Heithuis moeten we ook af van het idee dat vrouwen die kinderen hebben en werken in eerste instantie moeder zijn, en mannen die kinderen hebben en werken, 'gewoon werken'. "Gert-Jan Segers zei onlangs ook dat hij stopt als fractieleider van de ChristenUnie omdat hij te weinig tijd had voor zijn gezin. En toen ging het ook niet over dat hij daardoor ongeschikt zou zijn als leider."
Julia Wouters hield het niet droog bij het zien van Arderns afscheidsspeech. "Ze is een held voor mij", zegt ze. Wouters was jarenlang politiek assistent van Lodewijk Asscher en schreef een boek over vrouwelijk leiderschap, De zijkant van de macht. Wat raakt haar zo?
'Liet zien dat het anders kon'
"Ardern heeft heel veel voor mij betekend en ook voor veel vrouwen die zochten naar een inspirerend rolmodel", zegt ze. "We weten eigenlijk niet wat dat is, vrouwelijk leiderschap. We hebben weinig voorbeelden daarvan in de politiek. Tot op heden deden heel veel vrouwen dat altijd door zo min mogelijk aandacht op zich te vestigen. Ik heb niets dan bewondering voor de vrouwen zoals Angela Merkel, of Margaret Thatcher, het is superingewikkeld om je te handhaven als vrouw, maar Ardern liet zien dat het ook anders kon."
De Nieuw-Zeelandse premier kreeg wereldwijd veel aandacht door op 37-jarige leeftijd de jongste vrouwelijke wereldleider te worden. Waar andere vrouwen volgens Wouters proberen 'te passen in dat malletje van het beeld dat wij hebben van leiderschap', deed Ardern dat niet. "Ze liet zien dat je zowel zacht, kwetsbaar en empathisch kunt zijn als hard en streng. Ze was in alles vooral een mens."
Ze herinnert zich dat Ardern weigerde de naam van de terrorist te noemen die uit haat tegen moslims en immigranten een bloedige aanslag pleegde op twee moskeeën. "Ze was krap een jaar premier, en toen die vreselijke aanslag. Daar was ze heel troostend en empathisch in plaats van meteen oorlogstaal te gebruiken. Mensen die bang waren, voelden zich daardoor getroost. Ondertussen ramde ze wel meteen strengere wapenwetgeving erdoorheen."
Ardern werd ook geroemd om haar rigoureuze corona-aanpak, die ervoor zorgde dat Nieuw-Zeeland lange tijd virusvrij bleef. Terwijl overal in de wereld kroegen dicht bleven, werd in Nieuw-Zeeland juist massaal gedanst.
Troostende woorden
De maatregelen die ze nam, waren heftig. Zoals in vrijwel ieder land was er kritiek. Maar het verschil in Nieuw-Zeeland was: hier volgden vaak troostende woorden, vertelt Wouters. Voor dat laatste gebruikte ze geregeld een Facebook-livestream vanuit haar slaapkamer. Ze praatte dan heel rustig over wat er allemaal op de bevolking af zou komen. "Ik wilde dat wij zo'n premier hadden."
Eén keer werd Ardern tijdens zo'n sessie gestoord door haar dochter die eigenlijk naar bed moest:
Ook leiderschapscoach Emmy de Vrieze benadrukt hoe belangrijk het is dat mensen nu hebben gezien dat leidinggeven ook anders kan. "Ik ben blij dat mijn dochter dit soort voorbeelden heeft, en niet alleen zoals ik vroeger mensen zoals Wim Kok."
Empathisch leider
Ze ziet Ardern als voorbeeld van een empathische leider. "Ze is een van de eersten van een nieuwe generatie jonge vrouwen die niet kiezen voor leiderschap zoals de mores dat voorschrijven. Ze heeft haar premierschap echt op een eigen manier gedaan. Ze is heel dicht bij zichzelf gebleven, en heeft zich niet van de wijs laten brengen. Daar heb je lef voor nodig. Ze heeft laten zien dat je daarmee ook sturing kan geven en een land bij elkaar kan houden."
De stijl van Ardern was warm en invoelend, zegt Wouters. En ook mannen kunnen dat zijn. "Vrouwelijke leiders hoeven geen vrouwen te zijn. Het gaat om minder masculien, minder haantjesgedrag. Oud-burgemeester Job Cohen was daar een goed voorbeeld van."
Donderdag liet de Nieuw-Zeelandse premier weten te stoppen. "Het is tijd", zei ze, terwijl ze haar tranen zichtbaar moest bedwingen. Ze had 'niet langer genoeg in haar tank' om de klus te klaren. "Ik ben naast politici ook maar mens", zei ze.
Is dit niet juist het bewijs dat iemand als Ardern ongeschikt is om premier van een land te zijn? De Vrieze vindt van niet. "Als je continu denkt dat het moet omdat het zo hoort, kost dat nog veel meer energie. Het vraagt veel van je om continu een andere rol te spelen. Als ze heel erg van zichzelf afgedreven zou zijn, zou ze het niet zes jaar hebben volgehouden."
De Vrieze vraagt zich hardop af of premier Rutte een betere leider is omdat hij het lang volhoudt. "Zij heeft een kind. Zo'n job vraagt veel van je. Je kunt niet zeggen: vijf uur is het klaar. Je bent altijd premier."
Bovendien, zegt De Vrieze, is in principe bijna iedereen in staat een goede leider te zijn. De sleutel zit 'm nou juist – en dat klinkt wat cliché – in dat je zo dicht mogelijk bij jezelf blijft, vindt hij.
Introverte mensen
Er is niet een definitie van goed leiderschap, zegt De Vrieze. "Iedereen hanteert een eigen definitie. Het gaat erom dat je dermate impact maakt dat mensen je willen volgen. Die impact maak je maximaal als je je eigen energie inzet. Er werd ook aan mij gevraagd of Wijnaldum wel aanvoerder kon zijn omdat hij introvert zou zijn. Mijn stelling is: iederéén kan het, ook introverte mensen, als je maar impact maakt." Of, en daar heb je nog zo'n cliché, 'als je maar de beste versie van jezelf laat zien'.
