Benjamin Netanyahu (73) begint vandaag aan weer een nieuwe termijn als premier van Israël. Niet alleen de Palestijnen, ook allerlei Israëlische organisaties maken zich zorgen om zijn extreemrechtse agenda. Vijf vragen aan Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens.
1. Netanyahu is terug, hoe kan dat?
Benjamin Netanyahu is een populist met negen levens. De coalitie die hem bij de vorige verkiezingen wist te verslaan is uit elkaar gevallen, en dat viel te verwachten. Het was een coalitie van tegenpolen met als enige overeenkomst dat ze allemaal niét Netanyahu’s Likoedpartij waren. En hoewel er ook in Israël zelf veel kritiek is slaat de harde, rechtse toon van Netanyahu aan. Het staat in de ogen van zijn kiezers voor zekerheid, voor veiligheid.
Om terug te keren als premier is Netanyahu in zee gegaan met verschillende extremisten en ultranationalistische bewegingen. Nog voor het aantreden van de nieuwe coalitie is duidelijk geworden dat het uitbreiden van nederzettingen op de bezette westelijke Jordaanoever topprioriteit zal zijn. Dat is volgens de VN en veruit de meeste westerse landen illegaal.
2. Wat staat Israël te wachten?
De nieuwe coalitiepartners nemen alvast een voorschot. Op een Israëlische radiozender was te horen dat volgens de nieuwe plannen hotels bepaalde gasten mogen weigeren, en dat ook artsen de vrijheid kregen om behandelingen af te wijzen. Ultraorthodoxe gelovigen die niet hoeven te werken en niet dienen in het Israëlische leger kunnen royale vergoedingen verwachten van het nieuwe kabinet.
Volgens critici wordt er daarmee gemorreld aan de gelijkheid in Israël, en aan eerder verworven rechten voor de lhbti-gemeenschap. Verschillende bedrijven hebben zich daar nu al tegen uitgesproken. In een uitzonderlijke vorm van tegenspraak gaf Isaac Herzog, de president van Israël, een waarschuwing af tegen besluitvorming die zou indringen tegen persoonlijke vrijheden.
3. Hoe reageert het land op zijn terugkeer?
De onrust is groot. Nog voor zijn zesde termijn is begonnen moest Netanyahu de gemoederen kalmeren. Hij liet de Knesset, het Israëlische parlement, weten dat het 'beëindigen van het Israëlisch-Arabische conflict' prioriteit zou zijn, en dat hij zaak zou maken van de modernisering van het leger en zou afrekenen met de dreiging vanuit Iran.
Critici vrezen bovendien een verdere erosie van de rechtstaat. Netanyahu heeft nog steeds een strafzaak lopen wegens corruptie en omkoping. De verwachting is dat hij de wetgeving dusdanig aan zal laten passen dat een mogelijk vonnis geen effect zal hebben.
Twee dagen geleden ondertekenden zo'n 1200 medewerkers van de Israëlische luchtmacht een open brief waarin ze waarschuwden dat het extreemrechtse beleid een einde zou maken aan de democratie in het land waar ze voor gevochten hebben.
4. Wat betekent dit voor de Palestijnen?
Voor de Palestijnen in de Gazastrook of de bezette Westelijke Jordaanoever betekent het een nieuw dieptepunt in een toch al uitzichtloze periode. Het afgelopen jaar zagen we een scherpe toename van geweld bij het Israëlisch militair optreden. Volgens de Palestijnse president Mahmoud Abbas is het motto van de nieuwe Israëlische regering ‘extremisme en apartheid.’
De nieuwe regering kondigde zich aan in te zullen spannen voor de uitbreiding van de bestaande nederzettingen en de ontwikkeling van nieuwe Israëlische gemeenschappen op Palestijns grondgebied. Ook zullen nederzettingen die ook volgens de Israëlische wet illegaal zijn worden ingelijfd, wat simpelweg wil zeggen dat de Palestijnen niet alleen minder bewegingsvrijheid, maar ook minder grond ter beschikking hebben. Voor een mogelijke vrede of een tweestatenoplossing blijft weinig tot geen ruimte meer over wanneer de Israëlische kolonisten vrij spel krijgen.
5. En voor de relatie van Israël met de Arabische wereld?
De koning van Jordanië liet aan CNN weten dat zijn land paraat staat om in te grijpen wanneer Israël een rode lijn over gaat als het gaat om de status van de heilige gebouwen in Jeruzalem. Israël en Jordanië hebben sinds 1994 een vredesovereenkomst.
Toch is de verwachting dat Netanyahu de relaties met de Arabische wereld zal proberen te verbeteren. Onder zijn gezag is er diplomatieke, politieke en economische toenadering tussen Israël en verschillende autocratische Golfstaten.
