Mensenrechtenorganisaties zijn woedend nu wereldvoetbalbond FIFA blijft weigeren arbeidsmigranten en hun families te compenseren voor sterfgevallen, verwondingen en nooit betaald loon tijdens de voorbereiding en uitvoering van het WK voetbal in Qatar. Met het einde van het WK in zicht is de kans gering dat die compensatie er ooit nog komt.
In de maanden voordat het WK in het oliestaatje van start ging, beloofde de FIFA meermaals dat uitgebuite arbeidsmigranten zouden worden gecompenseerd.
Een dag voor het toernooi begon, zei FIFA-voorzitter Gianni Infantino plotseling dat zo'n fonds al jaren bestond. Iedereen die recht dacht te hebben op compensatie kon volgens Infantino aankloppen bij dit fonds.
Maar dit fonds (het Workers' Support and Insurance Fund) blijkt in de praktijk maar zeer beperkt toegankelijk, stellen mensenrechtenorganisaties waaronder Amnesty en Human Rights Watch op basis van gesprekken met arbeidsmigranten en nabestaanden. Arbeiders zeggen ontmoedigd te worden om zich aan te melden en zijn bang voor represailles voor hun werkgevers. Bovendien zou het fonds pas in 2020 zijn opgericht en dus 'misleidt FIFA de wereld'.
'Absoluut onvoldoende'
De FIFA weerspreekt dit en zegt dat het fonds al sinds 2018 bestaat. Er zou omgerekend al zo'n 330 miljoen euro zijn uitgekeerd aan arbeiders die niet of te laat hun salaris hebben gekregen.
"De compensatie waar de FIFA naar verwijst, via een aantal mechanismen die Qatar heeft ingesteld, is absoluut onvoldoende om de honderdduizenden arbeiders te compenseren", zegt Amnesty-woordvoerder Ruud Bosgraaf tegen RTL Nieuws. "Met name de arbeiders die al teruggekeerd zijn naar het land van herkomst. Het is daarom misleidend dat FIFA zegt dat er compensatie plaatsvindt."
Bekijk ook: Deze donkere schaduw hangt over het WK voetbal in Qatar
Amnesty riep de FIFA in mei op 440 miljoen dollar (gelijk aan het prijzengeld) vrij te maken om alle slachtoffers volledig te compenseren. "Een publiciteitsstunt", zei de Qatarese minister van Arbeid, Ali bin Samikh Al Marri, begin vorige maand. "Waar zijn de slachtoffers? Heb je de namen?"
Mensenrechtenorganisaties beschuldigen Qatar al langer van het niet-melden van sterfgevallen. Het land zelf ontkent ten stelligste de berichten dat duizenden arbeiders zijn omgekomen door ongevallen op de bouwplaats of door hittegerelateerde ziekten in de extreme temperaturen van het Arabisch schiereiland.
Voor D66, dat zich samen met de ChristenUnie verzette tegen het kabinetsbesluit om een delegatie naar het WK in Qatar te sturen, staat vast dat slachtoffers en nabestaanden financiële compensatie moeten krijgen.
FIFA 'stilzwijgende toeschouwer'
"Daarom is het afschuwelijk dat Qatar het aantal doden blijft bagatelliseren en geen enkele verantwoordelijkheid neemt voor het leed dat slachtoffers is aangedaan", zegt D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. "Qatar blijft botweg weigeren iets te doen, met de wereldvoetbalbond als stilzwijgende toeschouwer."
Het kabinet heeft volgens hem 'geen beste beurt' gemaakt door minister Conny Helder (Sport) naar Qatar te sturen, en daar 'niks te bereiken'. Sjoerdsma: "Dat kan minister Hoekstra herstellen door in internationaal verband Qatar te bewegen toch een compensatiefonds in te stellen."
Nu het WK bijna is afgelopen, roepen de mensenrechtenorganisaties de FIFA op om ten minste tegoeden uit het zogeheten 'Legacy Fund' te gebruiken om compensatie te geven. Zij wijzen daarbij op de 7,5 miljard dollar (ruim 7 miljard euro) die de wereldvoetbalbond in totaal heeft verdiend aan het WK in Qatar.
Andere bonden ook verantwoordelijk
"De FIFA is als organisatie inmiddels veel groter en machtiger dan de voetbalwereld alleen", zegt ChristenUnie-Kamerlid Don Ceder. "Compensatie van slachtoffers en nabestaanden is wel het allerminste dat van de FIFA verwacht mag worden."
Ceder wijst ook op de verantwoordelijkheid van andere bonden, zoals de Europese voetbalbond UEFA en de KNVB in Nederland. "Als de FIFA blijft treuzelen, komt er een punt waarop de KNVB zich niet achter de ruggen kan verschuilen, en zelf hardere eisen op tafel gaat leggen."
Reactie KNVB
RTL Nieuws heeft de KNVB om een reactie gevraagd op de scherpe kritiek van mensenrechtenorganisaties. De Nederlandse voetbalbond zegt de roep om een compensatiefonds van het begin af aan te hebben gesteund.
"De KNVB vindt dat de slachtoffers financieel gecompenseerd moeten worden voor het leed dat is geleden door de organisaties die hier verantwoordelijk voor zijn. Hierbij begint het met de (bouw)bedrijven, de overheid in Qatar en het organisatiecomité. Ook de FIFA kan hier een belangrijke rol in spelen", laat een woordvoerder weten.
"Volgens FIFA vindt er compensatie plaats, maar niet (helemaal) op de manier hoe Amnesty International dat voor ogen heeft. De UEFA-werkgroep blijft actief op dit gebied en FIFA heeft toegezegd hierover met ons in contact te blijven. De KNVB blijft zich ook zelf na het WK inzetten om de situatie van de arbeidsmigranten in Qatar te verbeteren."
