'Trump van de tropen': hoe Bolsonaro de democratie onder vuur neemt
Over drie dagen gaan Brazilianen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. De strijd tussen de linkse Lula en rechtse Bolsonaro gaat hard tegen hard. Het volk wordt gebombardeerd met nepnieuws over de twee presidentskandidaten. ''Vooral op de twijfelende kiezer zal dat invloed hebben.''
Al maandenlang slingeren de campagneteams van beide heren beschuldigingen, beweringen en beledigingen heen en weer in een poging om de ander zwart te maken.
'Lula wil kerken sluiten, Bolsonaro is kannibaal'
Zo werden er op sociale media neppe screenshots gedeeld waarin staat dat de linkse kandidaat Luiz Inácio Lula da Silva van plan is kerken te sluiten als hij wordt gekozen. Campagnevoerders van Lula hebben video's gemaakt waarin ze Jaïr Bolsonaro linken aan kannibalisme, door citaten van jarenoude interviews uit hun context te halen.
''Er wordt in Brazilië systematisch en op grote schaal gebruikgemaakt van nepnieuws en haatberichten'', zegt Kees Koonings, hoogleraar Braziliëstudies aan de Universiteit van Amsterdam.
''Dat zien we met name aan de kant van Bolsonaro. Het is zijn strategie. Je zou misschien wel kunnen zeggen dat hij meer tijd besteedt aan het besmeuren van zijn tegenstanders, dan dat hij met effectief regeren bezig is.''
Volgens Koonings weet de extreemrechtse president precies hoe hij het publiek kan bespelen. ''Zijn zoon Carlos Bolsonaro is één van zijn campagneleiders. Hij verzint dingen en verspreidt die via Whatsapp en sociale media naar lokale groepen die hij makkelijk kan bereiken, zoals evangelische kerken of bepaalde families. Die sturen het weer door en dan gaat het al snel een eigen leven leiden, totdat niemand meer een idee heeft waar het nou eigenlijk vandaan kwam.''
Nek-aan-nekrace
Zondag is de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Volgens de meest peilingen heeft Lula een kleine voorsprong op de huidige president. Maar tijdens de eerste verkiezingsronde was het gat tussen de twee een stuk kleiner dan van tevoren werd verwacht.
Volgens Koonings zou dat verschil een stuk groter zijn als er geen sprake was van zoveel onderlinge haat en desinformatie.
"Er wordt ongelooflijk veel op de man gespeeld. Als het alleen om het beleid en het gedachtegoed van de kandidaten zou gaan, zou Bolsonaro er een stuk minder goed voorstaan. Vooral op de twijfelende kiezer zal het nep- en haatnieuws zeker invloed hebben." Zo neemt Bolsonaro de democratie van Brazilië onder vuur:
'Trump van de tropen': hoe Bolsonaro de democratie onder vuur neemt
Ook het team van Lula struint het internet af om te kijken op welke manier ze hun tegenstander in een kwaad daglicht kunnen plaatsen, denkt de expert. ''Maar zij zullen niet opzettelijk nepnieuws de wereld in slingeren. Bolsonaro en zijn aanhang bedénken het echt, hij heeft daar eigenlijk geen rem in.''
Maatregelen
Op verschillende manieren wordt geprobeerd de verspreiding van misinformatie tegen te gaan. Sinds vorige week heeft het Braziliaanse verkiezingstribunaal (TSE) de bevoegdheid om valse of ernstig uit de context gehaalde inhoud te verbieden.
Ook sociale platformen zoals onder meer Facebook, Twitter en WhatsApp hebben beloofd maatregelen te nemen. Laatstgenoemde is een van de meest gebruikte apps onder Brazilianen om het nieuws te volgen en een plek waar een groot deel van het nepnieuws op rondgaat.
Volgens Koonings is er vrijwel geen beginnen aan om dat tegen te houden. ''Het gaat maar door. Je kunt moeilijk WhatsApp voor iedereen afsluiten. En zodra iets eenmaal de wereld in is, is het kwaad al geschied. Dan blijft het toch altijd een beetje hangen.''
